Tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự “người phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả” trong luật hình sự Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT HOÀNG PHẠM THANH NGA TÌNH TIẾT GIẢM NHẸ TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ “NGƢỜI PHẠM TỘI TỰ NGUYỆN SỬA CHỮA, BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI, KHẮC PHỤC HẬU QUẢ” TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT HOÀNG PHẠM THANH NGA TÌNH TIẾT GIẢM NHẸ TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ “NGƢỜI PHẠM TỘI TỰ NGUYỆN SỬA CHỮA, BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI, KHẮC PHỤC HẬU QUẢ” TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM Chuyên ngành: Luật hình sự và Tố tụng hình sự Mã số: 60 38 01 04 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. TRỊNH TIẾN VIỆT HÀ NỘI - 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực, chính xác và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Người cam đoan Hoàng Phạm Thanh Nga MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các từ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các biểu đồ MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TÌNH TIẾT GIẢM NHẸ TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ “NGƯỜI PHẠM TỘI TỰ NGUYỆN SỬA CHỮA, BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI, KHẮC PHỤC HẬU QUẢ” .............. Error! Bookmark not defined. 1.1. KHÁI NIỆM, CÁC ĐẶC ĐIỂM CƠ BẢN VÀ PHÂN LOẠI CÁC TÌNH TIẾT GIẢM NHẸ TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAMError! Bookmark not defined. 1.1.1. Khái niệm tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sựError! Bookmark not defined. 1.1.2. Các đặc điểm cơ bản của tình tiết giảm trách nhiệm hình sựError! Bookmark not defined. 1.1.3. Phân loại tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sựError! Bookmark not defined. 1.2. KHÁI NIỆM, CÁC ĐẶC ĐIỂM CƠ BẢN CỦA TÌNH TIẾT GIẢM NHẸ TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ NGƢỜI PHẠM TỘI TỰ NGUYỆN SỬA CHỮA, BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI, KHẮC PHỤC HẬU QUẢ VÀ MỐI QUAN HỆ VỚI VIỆC QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT ............................. Error! Bookmark not defined. 1.2.1. Khái niệm tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự ngƣời phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thƣờng thiệt hại, khắc phục hậu quảError! Bookmark not defined. 1.2.2. Các đặc điểm cơ bản của tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự ngƣời phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thƣờng thiệt hại, khắc phục hậu quả ....................................... Error! Bookmark not defined. 1.2.3. Mối quan hệ giữa tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự ngƣời phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thƣờng thiệt hại, khắc phục hậu quả với việc quyết định hình phạt Error! Bookmark not defined. 1.3. TÌNH TIẾT GIẢM NHẸ TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ NGƢỜI PHẠM TỘI TỰ NGUYỆN SỬA CHỮA, BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI, KHẮC PHỤC HẬU QUẢ TRONG BỘ LUẬT HÌNH SỰ MỘT SỐ NƢỚC TRÊN THẾ GIỚIError! Bookmark not defined. 1.3.1. Bộ luật hình sự Liên bang Nga .......... Error! Bookmark not defined. 1.3.2. Bộ luật hình sự Cộng hòa nhân dân Trung HoaError! Bookmark not defined. Chương 2: TÌNH TIẾT GIẢM NHẸ TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ NGƯỜI PHẠM TỘI TỰ NGUYỆN SỬA CHỮA, BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI, KHẮC PHỤC HẬU QUẢ TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAMError! Bookmark not defined. 2.1. TÌNH TIẾT GIẢM NHẸ TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ NGƢỜI PHẠM TỘI TỰ NGUYỆN SỬA CHỮA, BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI, KHẮC PHỤC HẬU QUẢ TRƢỚC PHÁP ĐIỂN HÓA LẦN THỨ NHẤT – BỘ LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM NĂM 1985 .......................................... Error! Bookmark not defined. 2.2. TÌNH TIẾT GIẢM NHẸ TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ NGƢỜI PHẠM TỘI TỰ NGUYỆN, SỬA CHỮA, BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI TRONG BỘ LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM NĂM 1985Error! Bookmark not defined. 2.3. TÌNH TIẾT GIẢM NHẸ TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ NGƢỜI PHẠM TỘI TỰ NGUYỆN, SỬA CHỮA, BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI TRONG BỘ LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM NĂM 1999, SỬA ĐỔI NĂM 2009................................... Error! Bookmark not defined. Chương 3: THỰC TIỄN ÁP DỤNG VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG TÌNH TIẾT GIẢM NHẸ TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ NGƯỜI PHẠM TỘI TỰ NGUYỆN, SỬA CHỮA, BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI, KHẮC PHỤC HẬU QUẢ TRONG BỘ LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAMError! Bookmark not defined. 3.1. THỰC TIỄN ÁP DỤNG TÌNH TIẾT GIẢM NHẸ TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ NGƢỜI PHẠM TỘI TỰ NGUYỆN, SỬA CHỮA, BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI VÀ NHỮNG TỒN TẠI, VƢỚNG MẮC ................................... Error! Bookmark not defined. 3.1.1. Thực tiễn áp dụng tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự ngƣời phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thƣờng thiệt hại, khắc phục hậu quảError! Bookmark not defined. 3.1.2. Một số tồn tại, vƣớng mắc trong lập pháp và thực tiễn áp dụng tình tiết giảm nhẹ TNHS ngƣời phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thƣờng thiệt hại, khắc phục hậu quảError! Bookmark not defined. 3.1.3. Các nguyên nhân cơ bản .................... Error! Bookmark not defined. 3.2. SỰ CẦN THIẾT CỦA VIỆC NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG TÌNH TIẾT GIẢM NHẸ TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ NGƢỜI PHẠM TỘI TỰ NGUYỆN, SỬA CHỮA, BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI ...................... Error! Bookmark not defined. 3.2.1. Về mặt thực tiễn ................................. Error! Bookmark not defined. 3.2.2. Về mặt lập pháp .................................. Error! Bookmark not defined. 3.2.3. Về mặt lý luận .................................... Error! Bookmark not defined. 3.3. NHỮNG GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG TÌNH TIẾT GIẢM NHẸ TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ NGƢỜI PHẠM TỘI TỰ NGUYỆN SỬA CHỮA, BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI, KHẮC PHỤC HẬU QUẢ TRONG BỘ LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM ....................... Error! Bookmark not defined. 3.3.1. Hoàn thiện và ban hành văn bản hƣớng dẫn áp dụng thống nhất Bộ luật hình sự Việt Nam ................... Error! Bookmark not defined. 3.3.2. Tăng cƣờng năng lực, đội ngũ cán bộ thẩm phán, hội thẩm nhân dân, kiểm sát viên, điều tra viên ......... Error! Bookmark not defined. 3.3.3. Tăng cƣờng kiểm sát việc áp dụng các tình tiết giảm nhẹ nói chung và tình tiết giảm nhẹ TNHS “ngƣời phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thƣờng thiệt hại, khắc phục hậu quả” nói riêngError! Bookmark not defined. KẾT LUẬN ..................................................... Error! Bookmark not defined. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................... 2 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BLHS: Bộ luật hình sự PLHS: Pháp luật hình sự TAND: Tòa án nhân dân TANDTC: Tòa án nhân dân tối cao TNHS: Trách nhiệm hình sự DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu bảng Tên bảng Trang Bảng 1.1: Bảng so sánh sơ bộ về quy định bồi thƣờng thiệt hại, khắc phục hậu quả trong BLHS Việt Nam và BLHS Liên bang Nga Error! Bookmark not defined. Bảng 3.1: Thống kê xét xử và các vụ án áp dụng các tình tiết tại điểm b, khoản 1, Điều 46 BLHS tại TAND thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh từ năm 2010 đến năm 2014 Error! Bookmark not defined. Bảng 3.2: Thống kê xét xử và các vụ án áp dụng các tình tiết tại điểm b, khoản 1, Điều 46 BLHS tại TAND thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh từ năm 2010 đến năm 2014 Error! Bookmark not defined. Bảng 3.3: Thống kê xét xử và các vụ án áp dụng các tình tiết tại điểm b, khoản 1, Điều 46 BLHS tại TAND huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh từ năm 2010 đến năm 2014 Error! Bookmark not defined. Bảng 3.4: Thống kê xét xử và các vụ án áp dụng các tình tiết tại điểm b, khoản 1, Điều 46 BLHS tại TAND thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh năm 2012 Error! Bookmark not defined. Bảng 3.5: Thống kê 100 vụ án áp dụng các tình tiết tại điểm b, khoản 1, Điều 46 BLHS tại TAND thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh năm 2012 Error! Bookmark not defined. Bảng 3.6: Bảng thống kê việc bị hại chấp nhận sự tự nguyện sửa chữa, bồi thƣờng thiệt hại, khắc phục hậu quả Error! Bookmark not defined. DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Số hiệu biểu đồ Tên biểu đồ Trang Biểu đồ 3.1: Tƣơng quan giữa số vụ án đã xét xử và số vụ án xét xử áp dụng điểm b, khoản 1, điều 46 BLHS tại TAND thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh từ năm 2010 đến năm 2014 Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 3.2: Tƣơng quan giữa số bị cáo đã xét xử và số bị cáo xét xử áp dụng điểm b, khoản 1, điều 46 BLHS tại TAND thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh từ năm 2010 đến năm 2014 Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 3.3: Tƣơng quan giữa số vụ án đã xét xử và số vụ án xét xử áp dụng điểm b, khoản 1, Điều 46 BLHS tại TAND thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh từ năm 2010 đến năm 2014 Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 3.4: Tƣơng quan giữa số bị cáo đã xét xử và số bị cáo xét xử áp dụng điểm b, khoản 1, Điều 46 BLHS tại TAND thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh từ năm 2010 đến năm 2014 Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 3.5: Tƣơng quan giữa số vụ án đã xét xử và số vụ án xét xử áp dụng điểm b, khoản 1, Điều 46 BLHS tại TAND huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh từ năm 2010 đến năm 2014 Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 3.6: Tƣơng quan giữa số bị cáo đã xét xử và số bị cáo xét xử áp dụng điểm b, khoản 1, Điều 46 BLHS tại TAND huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh từ năm 2010 đến năm 2014 Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 3.7: Tƣơng quan so sánh tổng số vụ án, bị cáo xét xử nói chung và tổng số vụ án, bị cáo đƣợc áp dụng điểm b, khoản 1, Điều 46 BLHS giữa thành phố Hạ Long và huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 3.8: Số lƣợng vụ án, bị cáo đƣợc áp dụng các tình tiết quy định tại điểm b, khoản 1, Điều 46 BLHS Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 3.9: Cơ cấu số vụ án theo tính chất hành vi thuộc điểm b, khoản 1, Điều 46 BLHS Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 3.10: Cơ cấu số vụ án theo Chƣơng điều luật thuộc BLHS Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 3.11: Thực trạng việc bị hại chấp nhận việc ngƣời phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thƣờng thiệt hại, khắc phục hậu quả Error! Bookmark not defined. 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm là một nhiệm vụ trọng tâm của Đảng và Nhà nƣớc ta hiện nay. Khi nền kinh tế, chính trị của đất nƣớc tiến tới giao lƣu mở rộng, tình hình tội phạm phát triển với nhiều diễn biến mới rất đa dạng, do đó cùng với tiến trình đổi mới đất nƣớc về kinh tế, văn hóa, giáo dục và cải cách hành chính thì cải cách tƣ pháp cũng là một đòi hỏi khách quan, cấp thiết, mang tính quy luật để kịp thời đáp ứng đƣợc những đổi mới về văn hóa, kinh tế, chính trị Nhận thức đƣợc điều này, tại các kì Đại hội và các văn bản của Đảng nhƣ: Nghị quyết 8 Trung ƣơng khóa VII, Nghị quyết 3 và 7 Trung ƣơng khóa VIII, đặc biệt là Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02-01-2002 về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tƣ pháp trong thời gian tới và Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/06/2005 của Bộ Chính trị về “Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020”, yêu cầu cải cách tƣ pháp đã chính thức đƣợc đặt ra nghiên cứu, bàn luận. Tiến tới hoàn thành nhiệm vụ này, đòi hỏi hệ thống pháp luật nói chung, trong đó có PLHS nói riêng phải ngày càng hoàn thiện, thực sự là công cụ hữu hiệu của Nhà nƣớc ta để bảo vệ một cách tối đa và đầy đủ nhất các quyền, tự do của con ngƣời. Đặc biệt, trong Đề cƣơng định hƣớng cơ bản sửa đổi, bổ sung Bộ luật hình sự (BLHS) số 774/ĐC-BSTBLHS (SĐ) ngày 24/9/2012 của Ban soạn thảo BLHS (sửa đổi), tại điểm 3.1, tiểu mục 3 Phần IV - Định hƣớng cơ bản sửa đổi BLHS quy định: “Sửa đổi, bổ sung các quy định của BLHS liên quan đến khái niệm và phân loại tội phạm, cơ sở của TNHS, nguồn của luật hình sự, các giai đoạn phạm tội, các chế định đồng phạm, phạm tội có tổ chức, các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ TNHS, vấn đề quyết định hình phạt” [31]. Theo đó, các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự (TNHS) cũng là một trong những vấn đề cần đƣợc đánh giá một cách toàn diện và đầy đủ hơn nữa. 2 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Ban Chỉ đạo thi hành BLHS (2000), Tài liệu Tập huấn chuyên sâu về BLHS năm 1999, Nhà in Bộ Công an, Hà Nội. 2. Phạm Thanh Bình (1995), "Các tình tiết giảm nhẹ trong Luật hình sự Việt Nam", Tạp chí TAND, (7, 8), tr.7 – 9. 3. Bộ Chính trị (2002), Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02/01/2002 về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới, Hà Nội. 4. Bộ Chính trị (2005), Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020, Hà Nội. 5. Bộ Chính trị (2005), Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 về Chiến lược Cải cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội. 6. Lê Cảm (1999), Hoàn thiện PLHS Việt Nam trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền (Một số vấn đề cơ bản của Phần chung), Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. 7. Lê Cảm (2000), "Chế định thời hiệu truy cứu TNHS trong PLHS Việt Nam hiện hành", Dân chủ và pháp luật, (11). 8. Lê Cảm (2001), "Chế định TNHS trong BLHS năm 1999", Dân chủ và pháp luật, (4). 9. Lê Cảm (2000), Các nghiên cứu chuyên khảo về Phần chung luật hình sự (tập III), Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. 10. Lê Cảm (2003), "Hệ thống PLHS Liên bang Nga", Nghiên cứu châu Âu, (1). 11. Lê Cảm (Chủ biên) (2003), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần chung), Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội. 12. Lê Cảm (Chủ biên) (2003), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần các tội phạm), Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội. 3 13. Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb Chính trị Quốc gia - Sự thật, Hà Nội. 14. Cao Huy Giu (1973), Đại Việt sử ký toàn thư, tập 1+2+3+4, Nxb Khoa học xã hội Hà Nội 15. Đinh Bích Hà (2007), BLHS Cộng hòa nhân dân Trung Hoa, Nxb Tƣ pháp, Hà Nội. 16. Nguyễn Ngọc Hòa và Lê Thị Sơn (1999), "Thuật ngữ Luật hình sự", Trong sách: Từ điển giải thích thuật ngữ Luật học, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. 17. Nguyễn Ngọc Hòa (Chủ biên) (2001), TNHS và hình phạt, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. 18. Nguyễn Ngọc Hòa (Chủ biên) (2002), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. 19. Hội đồng thẩm phán TANDTC (1989), Nghị quyết số 01/HĐTP ngày 19/04/1989 hƣớng dẫn bổ sung việc áp dụng một số quy định của bộ luật hình sự, Hà Nội. 20. Hội đồng thẩm phán TANDTC (2006), Nghị quyết 01/2006/NQ-HĐTP ngày 12/05/2006 hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật hình sự năm 1999, Hà Nội. 21. Đinh Thế Hƣng, Trần Văn Biên (2010), Bình luận BLHS của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, đã sửa đổi, bổi sung 2009, Nxb Lao động, Hà Nội. 22. Josef Thesing (2002), Nhà nước pháp quyền, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 23. Ngô Sĩ Liên (Mạc Bảo Thần dịch) (1945), Đại việt Sử ký toàn thư, Nxb Tân Việt, Hà Nội. 24. Vũ Văn Mẫu (1973), Cổ luật Việt Nam và Tư pháp sử, Sài Gòn. 25. Dƣơng Tuyết Miên (2003), "Các tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng TNHS theo BLHS năm 1999", Tạp chí TAND, (1), tr. 3 – 6. 4 26. Nguyễn Niên (Chủ biên) (1986), Những vấn đề lý luận cơ bản về tội phạm trong luật hình sự Việt Nam, Nxb Khoa học - Xã hội, Hà Nội. 27. Cao Thị Oanh (Chủ biên) (2010), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam Phần chung, Nxb Giáo dục Việt Nam. 28. Đinh Văn Quế (2000), Bình luận khoa học BLHS 1999 (Phần chung), Nxb Thành phố Hồ Chí Minh. 29. Quốc hội (1998), BLHS của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1985, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 30. Quốc hội (2001), BLTTHS của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1988, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 31. Quốc hội (2002), BLHS của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1999, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 32. Lê Thị Sơn (1996), "Hoàn thiện chế định cơ sở pháp lý của TNHS", Luật học, (6), tr.10 – 12. 33. Nguyễn Quyết Thắng (2002), Lược khảo Hoàng Việt Luật lệ, Nxb Văn hóa - Thông tin, Hà Nội 34. Trƣờng Đại học Cảnh sát (1995), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam, Phần chung, Hà Nội. 35. Trƣờng Đại học Luật Hà Nội (2011), BLHS Liên bang Nga, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. 36. Đào Trí Úc (1997), Nhà nước và Pháp luật của chúng ta trong sự nghiệp đổi mới, Nxb Khoa học - Xã hội, Hà Nội. 37. Đào Trí Úc (2000), Luật hình sự Việt Nam (Quyển I - Những vấn đề chung), Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. 38. Đào Trí Úc (Chủ biên) (1994), Những vấn đề lý luận của việc đổi mới PLHS trong giai đoạn hiện nay, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. 39. Viện sử học (2013) Quốc triều Hình luật (Luật hình triều Lê), Nxb Tƣ pháp, Hà Nội. 5 40. Viện sử học Việt Nam (1991), Quốc triều Hình luật, Nxb Pháp lý Hà Nội. 41. Trịnh Tiến Việt (2003), PLHS và thực tiễn áp dụng, Nxb Giao thông vận tải. 42. Trần Thị Quang Vinh (1996), “Phân loại các tình tiết giảm nhẹ TNHS”, Tạp chí Tòa án nhân dân, (07), tr.40. 43. Trần Thị Quang Vinh (2002), Các tình tiết giảm nhẹ TNHS trong Luật hình sự Việt Nam, Luận án tiến sĩ Luật học, Viện Nhà nƣớc và pháp luật, Hà Nội. * Tiếng Anh 44. C.L.Ten (1987), Crime, guilt and punishment, Clarendon Press, Oxford. 45. PJ. Fitzgerald (1992), Criminal Law and punishment, Clarendon Press, Oxford. 46. BLHS năm 1999 (2009), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội