Tóm tắt Luận văn Giáo dục Đại học trong bối cảnh Việt Nam cam kết và thực hiện hiệp định chung về thương mại dịch vụ (GATS) - Lê Thị Thắm

i ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- LÊ THỊ THẮM GIÁO DỤC ĐẠI HỌC TRONG BỐI CẢNH VIỆT NAM CAM KẾT VÀ THỰC HIỆN HIỆP ĐỊNH CHUNG VỀ THƯƠNG MẠI DỊCH VỤ (GATS) LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ QUỐC TẾ CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG NGHIÊN CỨU Hà Nội – 2016 ii ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- LÊ THỊ THẮM GIÁO DỤC ĐẠI HỌC TRONG BỐI CẢNH VIỆT NAM CAM KẾT VÀ THỰC HIỆN HIỆP ĐỊNH CHUNG VỀ THƯƠNG MẠI DỊCH VỤ (GATS) Chuyên ngành: Kinh tế quốc tế Mã số: 60 31 01 06 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ QUỐC TẾ CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG NGHIÊN CỨU NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THÙY ANH XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƯỚNG DẪN XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội – 2016 iii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan! Bản luận văn tốt nghiệp này được hoàn thành bằng sự nhận thức chính xác của bản thân. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trình bày trong luận văn là trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ bất kỳ một học vị nào. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. iv LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên tôi xin gửi lời tri ân sâu sắc đến TS. Nguyễn Thùy Anh là người trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo cho tôi trong quá trình nghiên cứu thực hiện luận văn này. Nếu không có sự chỉ bảo và hướng dẫn nhiệt tình, những tài liệu phục vụ nghiên cứu và những lời động viên khích lệ của thầy thì luận văn này không thể hoàn thành. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến nhà trường, khoa và các ban ngành đoàn thể của trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho học viên trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại trường. Cuối cùng, tôi muốn dành lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè và người thân đã hết lòng ủng hộ và tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu, động viên tôi vượt qua những khó khăn trong học tập và cuộc sống để tôi có thể yên tâm thực hiện ước mơ của mình. Xin trân trọng cảm ơn! v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 GATS Hiệp định chung về thương mại dịch vụ 2 WTO Tổ chức Thương Mại Thế giới 3 MFN Đối xử tối huệ quốc 4 GDĐH Giáo dục đại học 5 IIE Viện giáo dục Quốc tế 6 VCCI Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam 7 CTĐT Chương trình đào tạo 8 DHI Chỉ số phát triển con người 9 PPP Tổng thu nhập quốc nội tính theo sức mua của đồng tiền 10 USD Đô la Mỹ 11 ĐHQGHN Đại học Quốc gia Hà Nội 12 MTI Trường đại học Công nghệ Moscow 13 MBA Thạc sỹ quản trị kinh doanh 14 BUV Đại học Anh Quốc 15 FDI Đầu tư trực tiếp nước ngoài 16 BTA Hiệp định thương mại song phương Việt Mỹ vi DANH MỤC CÁC BẢNG STT Bảng Nội dung Trang 1 Bảng 1.1 Nhận diện các hoạt động xuất nhập khẩu dịch vụ giáo dục đại học theo 4 phương thức cung cấp dịch vụ của GATS/WTO 16 2 Bảng 1.2 Số lượng sinh viên Thái Lan tại nước ngoài và sinh viên nước ngoài tại Thái Lan 23 3 Bảng 1.3 Số lượng sinh viên quốc tế tại Trung Quốc phân theo ngành học năm 2014 27 4 Bảng 2.1 Thống kế số trường Đại học tham gia liên kết đào tạo năm 2015 47 5 Bảng 2.2 Phân bổ chương trình đào tạo theo đối tác nước ngoài 48 vii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ STT Hình vẽ Nội dung Trang 1 Hình 1.1 Số trường Đại học, cao đẳng tại Thái Lan 21 2 Hình 1.2 Số lượng sinh viên nước ngoài đến Trung Quốc học tập (2009 – 2014) 24 3 Hình 2.1 Số lượng du học sinh Việt Nam tại một số quốc gia năm 2014 39 4 Hình 2.2 Số lượng du học sinh Việt Nam giai đoạn 2006-2014 40 5 Hình 2.3 Phân bổ các chương trình theo cấp đào tạo 50 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Xu thế toàn cầu hóa đang ngày càng phát triển cả về chiều rộng lẫn chiều sâu và xu thế toàn cầu hóa giáo dục đại học cũng không nằm ngoài quy luật đó. Toàn cầu hóa giáo dục đại học là đặc điểm nổi bật của tiến trình phát triển giáo dục đại học thế kỷ XXI. Tất cả các nền giáo dục đại học không phân biệt là nền giáo dục đại học của nước phát triển hay đang phát triển đều nằm trong xu thế quốc tế hóa và toàn cầu hóa. Trên thực tế, giáo dục đại học đã phát triển ở rất nhiều quốc gia trên thế giới và giáo dục được coi là một trong 12 ngành thuộc phạm vi điểu chỉnh của Hiệp định chung về thương mại dịch vụ (GATS). Cho đến thời điểm này đã có 47 quốc gia cam kết Hiệp định chung về thương mại dịch vụ về lĩnh vực giáo dục và 38 quốc gia cam kết về giáo dục đại học trong đó có Việt Nam. Kể từ khi Việt Nam thực hiện đường lối “Đổi Mới” năm 1986, chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, Việt Nam đã mở rộng hợp tác quốc tế trên rất nhiều lĩnh vực trong đó có lĩnh vực giáo dục. Là một lĩnh vực quan trọng trong đời sống xã hội, giáo dục đại học ở nước ta trong thời gian qua đã đạt được những thành tựu đáng tự hào, góp phần đắc lực vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đã đạt được, giáo dục đại học cũng đang bộc lộ những hạn chế, bất cập về mặt lý luận cũng như thực tiễn, cần được khắc phục. Trong khi những giải pháp: tăng cường quyền tự chủ của các trường đại học, giảm nhẹ đồng thời đổi mới để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, mở rộng khi vực đại học tư, thu học phí, hoặc quan niệm cần phải có cạnh tranh để nâng cao chất lượng đào tạo đều được xã hội chấp nhận thì khái niệm thị trường hóa lại gặp rất nhiều những phản ứng rất khác nhau. Có 2 những ý kiến kiên quyết từ chối ý thức hệ khái niệm thị trường giáo dục. Có những ý kiến chấp nhận như một thực tế khách quan để có giải pháp phát huy ưu điểm, khắc phục những hạn chế của thị trường để phát triển giáo dục đại học. Đặc biệt, trong bối cảnh cam kết và thực hiện Hiệp định chung về thương mại dịch vụ đang đặt ra những cơ hội và thách thức đòi hỏi giáo dục đại học Việt Nam phải có sự đổi mới mạnh mẽ và toàn diện trong toàn bộ hoạt động giáo dục. Do đó, đề tài: “Giáo dục đại học trong bối cảnh Việt Nam cam kết và thực hiện Hiệp định chung về thương mại dịch vụ (GATS)” có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn đối với giáo dục Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài : Giáo dục đại học trong bối cảnh toàn cầu hóa không phải là một vấn đề mới tại Việt Nam, song do tính chất quan trọng của vấn đề - một vấn đề có tính thời sự, thời đại và có tác động trực tiếp đến sự phát triển của đất nước do vậy giáo dục đại học đã được khá nhiều nhà khoa học quan tâm và nghiên cứu. Ở trong và ngoài nước đã xuất hiện một số công trình nghiên cứu tìm hiểu về giáo dục đại học dưới những góc độ khác nhau và được trình bày dưới dạng các bài báo khoa học, sách hoặc đề tài nghiên cứu. Tình hình nghiên cứu trong nước (1) Tham luận: “Thực thi cam kết thương mại dịch vụ: kinh nghiệm quốc tế và thách thức đối với Việt Nam” trong hội thảo “Thực hiện cam kết thương mại dịch vụ trong WTO của Việt Nam” của TS. Dietrich Barth, chuyên gia EU của dự án MUTRAP. Bài tham luận trình bày các nghĩa vụ, cam kết, khung pháp lý GATS của Việt Nam, những khó khăn trong việc thực hiện GATS. Tuy nhiên, tham luận không đi sâu phân tích cụ thể về dịch vụ giáo dục. (2) Tham luận: “GATS và giáo dục đại học Việt Nam: Vấn đề và giải pháp” – TS. Lê Văn Hảo – Trường Đại học Nha Trang (16/10/2009). Bài 3 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng việt 1. Phạm Văn Châu (2011), “Xuất nhập khẩu dịch vụ giáo dục đại học Việt Nam”, NXB Thông Tin và Truyền Thông, Hà Nội. 2. Phạm Đức Chính (2009), “Vai trò quản lý của Nhà nước trong giáo dục đại học – Góc nhìn từ lý thuyết kinh tế học hiện đại”, Khoa Kinh tế, Đại học quốc gia TP.Hồ Chí Minh. 3. Dietrich Barth (2008), “Thực thi cam kết thương mại dịch vụ: kinh nghiệm quốc tế và thách thức đối với Việt Nam”, dự án MUTRAP, Hà Nội. 4. Vũ Minh Giang (2008), “Đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong bối cảnh mở của và hội nhập”, mục tiêu điểm, bản tin đại học Quốc Gia số 208/2008, Đại học Quốc gia Hà Nội. 5. Lê Văn Hảo (2009), “GATS và giáo dục đại học Việt Nam: Vấn đề và giải pháp”, Trường Đại học Nha Trang. 6. Biền Văn Minh (2010), “những cơ hội và thách thức đối với giáo dục Việt Nam khi gia nhập WTO” 7. Đỗ Ngọc Mỹ (2008), “Hội nhập kinh tế quốc tế: Thách thức đối với các cơ sở đào tạo, nghiên cứu và các nhu cầu xây dựng năng lực”, Trường Đại học Kinh Tế - Đại học Đà Nẵng. 8. Phòng thương mại và công nghiệp Việt Nam VCCI (2009), “Hệ thống ngắn gọn về WTO và các cam kết gia nhập của Việt Nam. Hiệp định GATS và Biểu cam kết dịch vụ. Các Hiệp định và nguyên tắc WTO”. 9. Phạm Đỗ Nhật Tiến (2010), “Phát triển giáo dục đại học Việt Nam trong bối cảnh Việt Nam gia nhập WTO”, Vũng Tàu. 4 10. Ủy Ban Quốc Gia về hợp tác kinh tế quốc tế (2005), “Tác động của các hiệp định WTO đối với các nước đang phát triển”. 11. Ủy ban Quốc Gia về hợp tác Kinh tế Quốc tế (2005), “Tác động của Hiệp định WTO đối với các nước đang phát triển”, Hà Nội. 12. Vụ Hợp tác Quốc tế (2015), “Danh mục các chương trình liên kết đào tạo đã được Bộ GDĐT phê duyệt”, Bộ Giáo dục và Đào tạo. Tiếng anh 13. Barnet. R (1992), “Improving higher education: Total quality care”, Buckingham 14. Edilberto C. (2006),“WTO and Vietnam Higher Education Reform – The Role of Government”, Southeast Asian Ministers of Education Organization. 15. Knight, J. (2002), “GATS – Higher Education Implications Opinions and Questions”, Paris. 16. Knight, J. (2006), “Internationalization of Higher Education: New Directions, New Challenges”, 2005 IAU Global Survey Report, International Association of Universities. 17. Knight, J. (2007), “Internationalization of Higher Education: Motivation and Realities”, Published by SAGE, ASIE. 18. Knight, J. (2008). Higher Education in Turmoil: the Changing World of Internationalization, Sense Publishers, Rotterdam. 19. Knight, J. (2008), “Financing Access and Equity in Higher Education”, Sense Publishers, Rotterdam. 20. Nguyen Thuy Anh (2015), “Internationalization of higher education in Vietnam: Policies & Practice”, Vietnam National University, Ha Noi. 5 21. Proefschrift (2006), “Higher Education and GATS: Regulatory Consequences and Stakeholders’ Respond”,Unitsk Publisher, Czech Republic. 22. UNESCO (2005), “Implications of WTO/GATS on Higher Education in Asia and the Pacific”, presented at “Regional Seminar for Asia Pacific” in Korea 23. Varghese N.V (2007), “GATS and Higher Education: “The Need for Regulatory Policies”, University of Philippines in the Visayas. Website: 24. . 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. www.ier.edu.vn