Tóm tắt Luận văn Nguyên tắc bình đẳng trước tòa án trong luật tố tụng hình sự Việt Nam

g tỏ vị trí, vai trò, và nêu ra một số giải pháp, kiến nghị góp phần nâng cao hiệu quả của nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án trong luật Tố tụng hình sự Việt Nam theo yêu cầu cải cách tư pháp ở Việt Nam hiện nay. Để thực hiện mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ sau: - Làm rõ khái niệm, nội dung, ý nghĩa của nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án. - So sánh mối quan hệ của nguyên tắc này với các nguyên tắc khác trong Bộ luật tố tụng hình sự. 6 - Phân tích thực tiễn thực hiện nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án trong hoạt động giải quyết vụ án hình sự của Tòa án, chỉ ra nguyên nhân của những hạn chế, bất cập trong việc áp dụng nguyên tắc này trong thực tiễn, từ đó đưa ra một số giải pháp hoàn thiện và nâng cao hiệu quả việc thực hiện nguyên tắc. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứu: - Nghiên cứu lịch sử nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án ở Việt Nam và quy định của pháp luật một số nước trên thế giới về nguyên tắc này. - Quy định của Bộ luật tố tụng hình sự về nội dung của nguyên tắc và một số quy định có liên quan. - Thực tiễn thực hiện nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án. - Nghiên cứu để xây dựng hoàn thiện quy định của pháp luật Tố tụng hình sự về nguyên tắc bình đẳng trước Tòa án. * Phạm vi nghiên cứu: Nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án được ghi nhận trong văn bản pháp luật về tố tụng như BLTT Dân sự, BLTT Hình sự Luận văn chỉ tập trung làm rõ nguyên tắc này dưới góc độ là một nguyên tắc cơ bản được ghi nhận trong BLTTHS 2003, nghiên cứu thực trạng áp dụng pháp luật trong khoảng thời gian 05 năm (từ năm 2009 đến năm 2013). 5. Phương pháp nghiên cứu Khóa luận được nghiên cứu trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật, đường lối của Đảng và Nhà nước ta về xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, về cải cách tư pháp trong thời kỳ mới. Khóa luận sử dụng các phương pháp cụ thể để làm rõ những nội dung cần nghiên cứu như: phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, phương pháp thống kê. 7 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Trên cơ sở làm rõ những khía cạnh lý luận, thực tiễn của nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án, kết quả nghiên cứu của đề tài khẳng định mối tương quan, bổ trợ trong việc thực hiện và áp dụng nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án với các nguyên tắc khác. Qua nghiên cứu cũng chứng minh quyền bình đẳng trước toà án là một yếu tố quan trọng để bảo vệ quyền con người và là một phương thức thủ tục để bảo vệ pháp quyền, cũng như ý nghĩa quan trọng trong quá trình xét xử một vụ án đảm bảo xác định sự thật khách quan của vụ án. Nguyên tắc này đảm bảo cho hoạt động xét xử và nâng cao được tinh thần trách nhiệm của Tòa án cũng như các Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Kiểm sát viên, Luật sư bào chữa phải nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật khi thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình. Chính vì vậy hoạt động xét xử nếu không được bình đẳng và công khai thì dễ dẫn đến lạm quyền, quan liêu và tham nhũng lộng hành. Trên cơ sở nghiên cứu nguyên tắc bình đẳng trước tòa án ở một số nước trên thế giới và quá trình phát triển của nguyên tắc trong quá trình lập pháp Việt Nam, phân tích thực trạng áp dụng nguyên tắc để đưa ra các kiến nghị hoàn thiện nguyên tắc này ở khía cạnh lập pháp và việc áp dụng trong thực tiễn. Đặc biệt xuất phát từ những bất cập của nội dung tranh luận tại phiên tòa hiện nay, đang cần có những thay đổi, bổ sung và căn cứ vào quy định mới của hiến pháp năm 2013 “Nguyên tắc tranh tụng trong xét xử được đảm bảo” cần thiết phải được cụ thể hóa nguyên tắc này trong luật. Những quy định pháp luật tố tụng hình sự hiện hành đã và đang phát huy hiệu lực trên thực tiễn của công cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm. Công tác điều tra, truy tố, xét xử ngày càng hiệu quả, việc tranh luận tại phiên tòa bảo đảm tính dân chủ, khách quan. Tuy nhiên so với tình hình đặt ra thì hoạt động tranh tụng chưa đáp ứng yêu cầu. Có phiên tòa chưa thực sự bảo đảm quyền bào chữa của bị cáo và những người tham gia tố tụng khác, số lượng án hủy, sửa còn nhiều. Về mặt nhận thức vẫn tồn tại quan niệm"án bỏ túi", "án tại hồ sơ" dẫn đến tâm lý xem nhẹ hoạt động 8 tranh tụng tại phiên tòa. Nguyên nhân của tình hình trên có nhiều, trong đó có nguyên nhân từ những quy định của pháp luật về tranh tụng và bảo đảm tranh tụng chưa rõ ràng, cụ thể nên hiệu lực chưa cao. Luận văn này làm rõ tầm quan trọng của tranh tụng tại phiên tòa và vai trò chủ động của Kiểm sát viên và luật sư tại phiên tòa và việc Hiến pháp quy định cụ thể, rõ ràng nguyên tắc bảo đảm tranh tụng trong xét xử là một bước tiến lớn và rất phù hợp với tinh thần cải cách tư pháp của Nhà nước ta. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài lời nói đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương. Chương 1. Những vấn đề lý luận về nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước tòa án trong luật tố tụng hình sự Việt Nam. Chương 2. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam hiện hành về nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước tòa án và thực tiễn áp dụng. Chương 3. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam và nâng cao hiệu quả thực hiện nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án. Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NGUYÊN TẮC BẢO ĐẢM QUYỀN BÌNH ĐẲNG TRƯỚC TÒA ÁN TRONG LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM 1.1. Khái niệm và ý nghĩa của nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án 1.1.1. Khái niệm nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án Hiện nay, chưa có một định nghĩa chính thức về bảo đảm quyền bình đẳng trước tòa án, song có thể hiểu một cách khái quát nhất, bảo đảm 9 quyền bình đẳng trước tòa án là việc tòa án là cơ quan có trách nhiệm bảo đảm cho viện kiểm sát, bị cáo, người bào chữa, người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án, người đại diện hợp pháp của họ, người bảo vệ quyền lợi của đương sự đều có quyền bình đẳng trong việc đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật, yêu cầu và tranh luận dân chủ trước tòa. 1.1.2. Ý nghĩa của nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án Nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án định hướng cho hoạt động tố tụng hình sự mà cụ thể là hoạt động xét xử của Tòa án diễn ra thống nhất, đồng bộ và đạt hiệu quả cao. Nguyên tắc này góp phần bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án của các bên tham gia tố tụng. Nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án góp phần vào việc động viên và tạo điều kiện để các cơ quan, tổ chức và mọi công dân tham gia vào việc đấu tranh phòng chống tội phạm và dân chủ hóa quá trình tố tụng. Nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án có ý nghĩa nâng cao ý thức pháp luật của người tham gia tố tụng, đặc biệt nâng cao tinh thần trách nhiệm của những người tiến hành tố tụng. Nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án còn có ý nghĩa cho việc định hướng xây dựng pháp luật tố tụng hình sự. 1.2. Nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước tòa án trong mối quan hệ với các nguyên tắc khác - Trước hết, nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước tòa án là sự cụ thể hóa nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng của mọi công dân trước pháp luật. - Nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước pháp luật có mối liên hệ mật thiết với nguyên tắc suy đoán vô tội. - Nguyên tắc bảo đảm sự vô tư của những người tiến hành hoặc tham gia tố tụng (Điều 14 BLTTHS) là điều kiện cần thiết để thực hiện nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước tòa án. - Nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước tòa án có mối quan hệ với nguyên tắc bảo đảm quyền bào chữa của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo. 10 1.3. Nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước tòa án trong hệ thống pháp luật một số nước trên thế giới 1.3.1. Cộng hòa nhân dân Trung Hoa Mặc dù không được quy định thành điều luật riêng biệt nhưng nội dung của nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án được quy định rất cụ thể trong phần thứ ba “Xét xử” của Bộ luật tố tụng hình sự nước cộng hòa nhân dân Trung Hoa. 1.3.2. Cộng hòa liên bang Đức Có thể tìm thấy nội dung của nguyên tắc đảm bảo quyền bình đẳng trước tòa án ở phần thứ hai “Thủ tục xét xử sơ thẩm” của Bộ luật tố tụng hình sự của CHLB Đức được xây dựng, hình thành từ những năm 1890, được bổ sung nhiều lần. 1.3.3. Cộng hòa liên bang Nga Theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự Liên bang Nga, phiên tòa là nơi diễn ra các hoạt động điều tra công khai. Hoạt động xét xử là hoạt động điều tra chứng cứ nên tại phiên tòa các bên được bình đẳng đưa ra chứng cứ, được xem xét đánh giá và tranh luận về giá trị chứng minh của chứng cứ. Qua nghiên cứu nội dung quyền bình đẳng trước Tòa án trong bộ luật tố tụng hình sự một số quốc gia phát triển trên thế giới có thể rút ra một số nhận xét sau: Bộ luật tố tụng hình sự các quốc gia trên đều tôn trọng nguyên tắc suy đoán vô tội và nguyên tắc tranh tụng triệt để. 1.4. Nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước tòa án trong luật tố tụng hình sự Việt Nam từ năm 1945 đến trước khi có Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 1.4.1. Giai đoạn từ năm 1945 đến trước năm 1988 Trong giai đoạn này, mặc dù không được ghi nhận một cách trực tiếp trong bất cứ một văn bản tố tụng hình sự cụ thể nào song nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án đã được thừa nhận một cách gián tiếp qua sự công nhận nguyên tắc bình đẳng của mọi công dân trước 11 pháp luật được ghi nhận trong Hiến pháp năm 1946 và tiếp đến là Hiến pháp năm 1959. 1.4.2. Giai đoạn từ năm 1988 đến trước khi có Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 BLTTHS của nước CHXHCN Việt Nam được Quốc hội thông qua và có hiệu lực từ ngày 01/01/1989 Nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án lần đầu tiên được chính thức ghi nhận tại Điều 20 bộ luật này. Điều 20 BLTTHS 1988 đã chỉ rõ những chủ thể nào được bảo đảm quyền bình đẳng trước tòa án và những khía cạnh cơ bản về mặt nội dung của quyền bình đẳng đó. Tuy nhiên, quy định này vẫn chưa đầy đủ, vẫn mang tính hình thức, chưa chỉ ra cơ chế bảo đảm cho quyền này được thực hiện. Chương 2 QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM HIỆN HÀNH VỀ NGUYÊN TẮC BẢO ĐẢM QUYỀN BÌNH ĐẲNG TRƯỚC TÒA ÁN VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG 2.1. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam hiện hành về nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án 2.1.1. Chủ thể được bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án Theo quy định tại Điều 19 BLTTHS các chủ thể được bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án gồm: Kiểm sát viên, bị cáo, người bào chữa, người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án, người đại diện hợp pháp của họ, người bảo vệ quyền lợi của đương sự. 2.1.2. Nội dung của nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án Sự thật của vụ án chỉ có thể xác định được khách quan, toàn diện và đầy đủ của vụ án cũng như mọi lập luận dẫn chiếu quy định của pháp luật. 12 Vì vậy Điều 19 BLTTHS năm 2003 đã quy định “Kiểm sát viên, bị cáo, người bào chữa, người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án, người đại diện hợp pháp của họ, người bảo vệ quyền lợi của đương sự đều có quyền bình đẳng trong việc đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật, đưa ra yêu cầu và tranh luận dân chủ trước Tòa án”. Như vậy quyền bình đẳng giữa Kiểm sát viên và người tham gia tố tụng có lợi ích liên quan thể hiện ở nội dung: bình đẳng đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật; bình đẳng đưa ra yêu cầu và bình đẳng tranh luận dân chủ tại phiên tòa. 2.1.3. Các hình thức thực hiện nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án Hình thức thực hiện nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án là cách thức được pháp luật tố tụng hình sự quy định về chủ thể nào có trách nhiệm bảo đảm quyền bình đẳng trước phiên tòa cũng như các cách thức để thực hiện quyền bình đẳng ấy. 2.2. Thực tiễn áp dụng nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án 2.2.1. Những kết quả đạt được khi thực hiện nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án Theo kết quả đạt được trong 5 năm (2009 - 2013), các Tòa án trong cả nước đã xét xử sơ thẩm 395.639 vụ án hình sự với gần 685.980 bị cáo. Sau khi tiến hành xét xử, Từ năm 2009 đến năm 2013 không có trường hợp nào kết án oan người vô tội, điều đó cho thấy các bản án của Tòa án đã đảm bảo đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, chất lượng công tố đã được nâng cao. Phần lớn các bản án sơ thẩm đều được nhân dân đồng tình, được các bên tranh tụng chấp nhận. Trong 5 năm từ năm 2009 đến năm 2013 chỉ có khoảng 22,82 % số vụ án đã xét xử sơ thẩm bị kháng cáo phúc thẩm nhưng đã có tới gần 16% trong số đó rút kháng cáo, tỷ lệ án sơ thẩm bị hủy và bị sửa cũng còn rất thấp, chỉ có khoảng từ 0,5 đến 0,6% án sơ thẩm bị hủy và khoảng 5,1 % tổng số bản án được sửa lại theo trình tự phúc thẩm. Những 13 con số này cho thấy, các quyền pháp lý của những người tham gia tố tụng đã cơ bản được bảo đảm. Về chất lượng, toàn ngành Toà án nhân dân đã chấp hành quy định của pháp luật về thời hạn xét xử các loại vụ án, Toà án các cấp trong tỉnh đã quán triệt và triển khai sâu rộng việc nâng cao chất lượng tranh tụng tại phiên toà. Việc đổi mới thủ tục xét hỏi và tranh luận tại phiên tòa có kết quả tốt đã được nhân rộng đối với cả phiên toà xét xử vụ án dân sự, hành chính. Các Hội đồng xét xử đã làm tốt công tác chuẩn bị phiên tòa, nghiên cứu kỹ hồ sơ vụ án, thực hiện tốt kế hoạch xét hỏi và tranh luận, đảm bảo cho các bên trình bày đầy đủ ý kiến của mình về những vấn đề liên quan tới việc giải quyết vụ án. Các phán quyết của Toà án căn cứ chủ yếu vào kết quả tranh tụng, trên cơ sở xem xét khách quan, toàn diện các chứng cứ đã được thẩm tra tại phiên tòa, nên chất lượng giải quyết, xét xử tiếp tục được đảm bảo. Nhìn chung mức hình phạt được áp dụng đối với các bị cáo đảm bảo nghiêm minh, kết hợp giữa trừng trị với giáo dục, thuyết phục. Tòa án các cấp đã chú trọng việc đào tạo, tập huấn, rút kinh nghiệm nhằm nâng cao trình độ, kỹ năng xét xử cho Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân”. 2.2.2. Một số hạn chế và nguyên nhân khi thực hiện nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án 2.2.2.1. Những hạn chế khi thực hiện nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án Bên cạnh những kết quả đã đạt được, việc thực hiện nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án vẫn còn những hạn chế, thiếu sót. Vẫn có tình trạng Tòa án không triệu tập đầy đủ thành phần tham gia phiên tòa theo quy định của pháp luật. Bên cạnh đó vẫn còn tồn tại tình trạng hội đồng xét xử chưa thực sự khách quan, công minh trong khi thực hiện nhiệm vụ. Việc đưa ra chứng cứ, tài liệu đồ vật còn chưa thực sự được bình đẳng. Việc xem xét, giải quyết các yêu cầu của người tham gia tố tụng chưa được đảm bảo đầy đủ và chưa đúng pháp luật. Việc thực hiện quyền đưa ra tài liệu, đồ vật, yêu cầu của những người tham gia tố tụng 14 trên thực tế chưa được thực hiện tốt. Việc xét hỏi chưa đảm bảo hiệu quả, còn phiến diện, áp đặt ý chí chủ quan của HĐXX. Quá trình tranh luận tại phiên tòa chưa thực sự là biểu hiện tập trung nhất của quá trình tranh tụng dân chủ giữa Kiểm sát viên và luật sư bào chữa. Tranh luận chưa thực sự sôi nổi, trong nhiều trường hợp còn diễn ra theo kịch bản như đã định sẵn. Kiểm sát viên chưa thực hiện tốt trách nhiệm tranh luận của mình, việc đối đáp của Kiểm sát viên đối với các ý kiến của những người tham gia tố tụng chưa được thực hiện nghiêm túc, đầy đủ nhưng chủ toạ phiên tòa lại không yêu cầu kiểm sát viên phải đáp lại các ý kiến theo quy định tại Điều 218 BLTTHS. Sự bình đẳng trong tranh luận còn chưa đảm bảo, tình trạng luật sư tham gia còn ít vào các vụ án. Mặt khác, trong quá trình tranh luận tòa án chưa thể hiện rõ vị trí trung tâm của mình trong quá trình xét xử cũng như trong hệ thống các cơ quan tư pháp. Một số quy định của pháp luật chưa có sự phân định rõ ràng chức năng giữa các cơ quan tiến hành tố tụng dẫn đến sự nhầm lẫn trong việc thực hiện chức năng tố tụng của các cơ quan tiến hành tố tụng. Như vậy, có thể thấy tranh tụng là phần quan trọng nhất của phiên tòa, không chủ thể tiến hành tố tụng nào được thờ ơ. Chủ tọa không tham gia trực tiếp vào quá trình tranh tụng nhưng có nhiệm vụ dẫn dắt, lắng nghe ý kiến các bên để đánh giá, ghi nhận trong phán quyết... 2.2.2.2. Nguyên nhân của những hạn chế trong thực tiễn thực hiện nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng trước Tòa án * Nguyên nhân từ phía những bất cập, vướng mắc của Bộ luật tố tụng hình sự Thứ nhất, nguyên tắc tranh tụng trong hoạt động xét xử bảo đảm cho các chủ thể tham gia tranh tụng các quyền tố tụng bình đẳng tức là tạo ra khả năng để các chủ thể nói chung và các bị cáo nói riêng bảo vệ một cách có hiệu quả các quyền và lợi ích hợp pháp của mình và chính nhờ vậy mà Tòa án có thể xem xét vụ án một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ để có thể quyết định đúng đắn về vụ án. 15 Thứ hai, mặc dù nguyên tắc bảo đảm quyền bình đẳng của những người tham gia tố tụng trước Tòa án là nguyên tắc cơ bản nhưng vẫn còn các điều luật chưa thống nhất với nguyên tắc này. Thứ ba, đối với việc thu thập chứng cứ, khoản 1 Điều 65 BLTTHS Quy định này tạo ra sự bất bình đẳng trong việc thu thập chứng cứ giữa cơ quan tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng. Từ đó tại phiên tòa, các chủ thể sẽ không thể bình đẳng trong việc đưa ra chứng cứ. Thứ tư, chức năng công tố của Viện kiểm sát không được tập trung thực hiện, quyền bình đẳng giữa bên buộc tội và bên gỡ tội khó được đảm bảo. Trên thực tế, chức năng kiểm sát xét xử của Viện kiểm sát cũng không phát huy được tác dụng. Thứ năm, các quy định về thủ tục tố tụng còn thiếu, chưa phù hợp và chưa thống nhất. * Nguyên nhân trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng Theo pháp luật hiện hành, Tòa án được tổ chức theo đơn vị hành chính, gồm 3 cấp: Tòa án tối cao, Tòa án cấp tỉnh và Tòa án cấp huyện trải đều trên tất cả các tỉnh của đất nước. Thực tiễn đấu tranh và phòng chống tội phạm cho thấy tội phạm chỉ tập trung ở những địa bàn thành thị, có kinh tế phát triển, khu vực đông dân cư tạo ra một thực trạng là có nơi Tòa án quá tải, có nơi Tòa án không có việc để làm. Bên cạnh đó, việc Tòa án được tổ chức theo đơn vị hành chính còn dẫn tới hiệu quả hoạt động của Tòa án còn chịu sự chi phối của cấp chính quyền tương đương và của cấp ủy Đảng. Ngoài ra, Việc quy định nhiệm kỳ đối với Thẩm phán không chỉ làm mất thời gian, tốn kém kinh tế và gián đoạn hoạt động xét xử của Thẩm phán. Viện kiểm sát cấp trên có thể ủy quyền cho Viện kiểm sát cấp dưới thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử sơ thẩm một số vụ án. vấn đề ủy quyền này đặt ra những vướng mắc trong thực hiện như Kiểm sát viên không trực tiếp kiểm sát điều tra, việc thực hành quyền công tố tại phiên tòa chỉ dựa trên cơ sở nghiên cứu hồ sơ và có thể không nắm chắc được 16 hết các tình tiết của vụ án, hạn chế tranh luận, đối đáp tại phiên tòa dẫn đến vi phạm quyền bình đẳng trước Tòa án. * Nguyên nhân từ những người tiến hành và những người tham gia tố tụng Để thực hiện tốt công tác xét xử, đòi hỏi những người tiến hành tố tụng phải hội tụ đủ các yếu tố: trình độ nghề nghiệp và đạo đức nghề nghiệp. Công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn cũng như nhận thức của cán bộ tư pháp còn mang tính hình thức, chưa chú trọng chất lượng mà chỉ quan tâm đến số lượng. Trong số Kiểm sát viên, Thẩm phán có không ít người sa sút về phẩm chất đạo đức nghề nghiệp, thiếu bản lĩnh chính trị. Việc thực hiện cũng như các quy định về chế định hội thẩm còn nhiều hạn chế. Việc luật sư tham gia vào các vụ án hình sự còn hạn chế do không đủ về số lượng, yếu về trình độ và trách nhiệm, đạo đức nghề nghiệp chưa cao, trình độ và năng lực của Luật sư vẫn còn hạn chế, việc đào tạo Luật sư còn nhiều bất cập, cơ chế đào tạo cũng như quy trình để được cấp bằng Luật sư vẫn chưa thực sự thúc đẩy chất lượng kiến thức và kỹ năng hành nghề luật sư. Việc quản lý việc tập sự hành nghề luật sư chưa chặt chẽ. Hiện nay, còn rất thiếu các tổ chức giám định, đội ngũ giám định viên, trình độ của nhiều người còn hạn chế. Nhận thức, ý thức pháp luật trong một bộ phận nhân dân vẫn còn hạn chế * Những nguyên nhân khác Hiện nay, lương của cán bộ công chức nói chung, đặc biệt là lương và chế độ chính sách đối với Thẩm phán, Kiểm sát viên và hội thẩm rất thấp, không đảm bảo được chi phí cho cuộc sống hằng ngày. Ngoài ra, với việc cơ sở vật chất, trang thiết bị của ngành Tòa án phần lớn đã xuống cấp, lạc hậu, không phù hợp với yêu cầu của công tác xét xử trong tình hình mới cũng làm ảnh hưởng đến hiệu quả của công tác xét xử. 17 Chương 3 MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN NGUYÊN TẮC BẢO ĐẢM QUYỀN BÌNH ĐẲNG TRƯỚC TÒA ÁN 3.1. Giải pháp hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam Một là, cải cách thủ tục tố tụng hình sự theo hướng dân chủ, bình đẳng, công khai, minh bạch. Để đạt được mục tiêu này cần phải tiếp thu các yếu tố ưu việt của hệ thống tố tụng tranh tụng, ghi nhận nguyên tắc tranh tụng là nguyên tắc cơ bản của BLTTHS. Cần bổ sung một điều luật mới quy định về nguyên tắc tranh tụng với nội dung như sau: “Điều. Nguyên tắc tranh tụng 1.Các chức năng buộc tội, gỡ tội và giải quyết (xét xử) vụ án hình sự là độc lập với nhau. 2. Tòa án thực hiện chức năng xét xử và tạo những điều kiện cần thiết để các bên buộc tội và bào chữa thực hiện các quyền và nghĩa vụ tố tụng của mình theo quy định của pháp luật. 3. Bên buộc tội và bên gỡ tội bình đẳng trước Tòa án”. Hai là, cần hoàn thiện những quy định của Bộ luật tố tụng hình sự. Trước hết, cần bổ sung thêm “quyền đưa ra chứng cứ” vào quy định về quyền của những người tham gia tố tụng để đảm bảo tính chính xác, đầy đủ và thống nhất với quy định tại Điều 19. Theo đó, điểm đ, khoản 2 Điều 50; điểm a, khoản 2 Điều 51; điểm a, khoản 2 Điều 52; điểm b, khoản 2 Điều 53; điểm a, khoản 1 Điều 54; điểm đ, khoản 2 Điều 58; điểm a, khoản 3 Điều 59 BLTTHS sẽ được bổ sung như sau: “Đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật, yêu cầu”. - Đối với chức năng của Viện kiểm sát, theo quy định tại Điều 23 BLTTHS, cần phải bỏ chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của Viện kiểm sát, chỉ còn chức năng công tố, tiến tới thành lập viện công tố chuyên thực hiện hoạt động công tố. Theo đó, Điều 23 sẽ được sửa đổi bổ sung như sau: 18 “Điều 23. Chức năng của Viện Công tố 1.Viện công tố thực hành quyền công tố và chỉ đạo hoạt động điều tra trong tố tụng hình sự, quyết định việc truy tố người phạm tội ra trước Tòa án 2. Viện Công tố có trách nhiệm phát hiện kịp thời vi phạm pháp luật của Tòa án và những người tham gia phiên tòa, áp dụng những biện pháp do Bộ luật này quy định để loại trừ các vi phạm pháp luật đó nhằm bảo đảm mọi hành vi phạm tội đều phải được xử lí kịp thời; việc khởi tố, điều tra,truy tố, xét xử, thi hành án đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không để lọt tội phạm và người phạm tội, không làm oan người vô tội”. - Theo điểm d, khoản 2 Điều 58 Bộ luật tố tụng hình sự thì người bào chữa có quyền thu thập tài liệu, đồ vật, tình tiết liên quan đến việc bào chữa từ những cơ quan, tổ chức, cá nhân nhưng phải theo yêu cầu của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo. Quy định này gây khó khăn cho hoạt động bào chữa vì khi người bào chữa đã được bị can, bị cáo yêu cầu để bảo vệ quyền lợi thì có nghĩa là họ đã mong muốn người bào chữa làm mọi biện pháp theo quy định của pháp luật để bảo vệ quyền lợi cho họ, hơn nữa, khi tiếp xúc với người bị tạm giữ, bị can, bị cáo thì người bào chữa mới có thể biết được những thông tin về cá nhân, tổ chức cần thu thập tài liệu, chứng cứ. Vì vậy, không nhất thiết phải quy định “theo yêu cầu của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo”. Ngoài ra, cần sửa đổi quy định cho Luật sư có quyền yêu cầu các cơ quan tiến hành tố tụng thu thập tài liệu, đồ vật, chứng cứ liên quan đến việc bào chữa từ những cơ quan, tổ chức, cá nhân khác. Được tự mình thu thập chứng cứ, tài liệu, đồ vật. Các cơ quan, tổ chức, cá nhân có trách nhiệm hợp tác giúp luật sư giải quyết vụ án. Theo đó, điểm d, khoản 2 Điều 58 BLTTHS được sửa đổi như sau: “2. Người bào chữa có quyền d) Thu thập tài liệu, đồ vật, tình tiết liên quan đến việc bào chữa từ người bị tạm giữ, bị can, bị cáo, người thân thích của những người này 19 hoặc từ cơ quan, tổ chức, cá nhân nếu không thuộc bí mật nhà nước, bí mật công tác; yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp tài liệu, đồ vật, trình bày những tình tiết làm sáng tỏ vụ án” - Bổ sung Điều 191 BLTTHS theo hướng quy định cho người bảo vệ quyền lợi của đương sự được gửi bản bảo vệ đến