Tóm tắt Luận văn Vai trò của cán bộ hội phụ nữ cơ sở trong hoạt động dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS

ộ Hội phụ nữ cơ sở trong hoạt động dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS, với mong muốn đƣa ra đƣợc những đánh giá tích cực và hạn chế về vai trò của cán bộ Hội PN cơ sở trong hoạt động này. Từ đó đƣa ra những khuyến nghị nhằm nâng cao chất lƣợng hoạt động của Hội PN đối với công tác PC HIV/AIDS trong thời gian tới. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Nghiên cứu về HIV/AIDS đƣợc tiến hành rất sớm trên thế giới do những tác động ghê gớm của đại dịch này tới đời sống kinh tế - xã hội của toàn nhân loại. Tuy nhiên, ở Việt Nam trong vòng hơn 10 năm trở lại đây mới có những nghiên cứu về HIV/AIDS. Nhƣng chủ yếu đó là những tài liệu nhằm tuyên truyền, hƣớng dẫn cách phòng tránh HIV/AIDS. Nhóm tác giả Chung Á, Nguyễn Duy Tùng, Chu Quốc An đã xây dựng tài liệu Hướng dẫn tổ chức mạng lưới và hoạt động tư vấn HIV/AIDS năm 2000 với nội dung đề cập đến mục đích, tầm quan trọng, yêu cầu tƣ vấn, các hình thức tƣ vấn, thực trạng tƣ vấn ở Việt Nam, tổ chức mạng lƣới và hoạt động tƣ vấn. Đây là một mảng hoạt động rất quan trọng trong công tác PC HIV/AIDS. Trung tâm y tế dự phòng tỉnh Bình Dƣơng năm 2003 nghiên cứu về Phụ nữ và HIV/AIDS đã đƣa ra một số hiểu biết cơ bản dành cho PN về HIV/AIDS nhƣ nguy cơ lây nhiễm, tác hại của bệnh, cách phòng lây nhiễm bệnh này đối với PN và vai trò của PN trong việc phòng ngừa và chăm sóc ngƣời bị nhiễm AIDS. PN và trẻ em là ngƣời gánh chịu hậu quả trực tiếp nhất của đại dịch này, vì thế những nghiên cứu về họ là rất cần thiết. Tác giả Bùi Thế Cƣờng năm 2003 đã có một cuộc nghiên cứu về HIV/AIDS tại nơi làm việc, hiểu biết chính sách và vai trò của phúc lợi doanh nghiệp. Nghiên cứu đã đề cập đến vai trò của phúc lợi doanh nghiệp và chính sách của các doanh nghiệp về bảo hiểm y tế, trợ cấp khó khăn, thƣơng tật, bệnh nhân mắc AIDS, trợ cấp độc hại và vai trò của công đoàn doanh nghiệp trong việc tuyên truyền, phổ biến căn bệnh HIV/AIDS và cách phòng tránh. Năm 2004 Bộ Y tế đã tiến hành Điều tra cơ bản thực trạng chăm sóc, tư vấn, hỗ trợ người nhiễm HIV/AIDS và các hoạt động PC HIV dựa vào cộng đồng ở Việt Nam. Cuộc điều tra đã tìm hiểu về thực trạng và nhu cầu chăm sóc, hành vi của ngƣời nhiễm HIV, các chỉ số thực trạng đó và những phƣơng pháp tiến hành điều tra, từ đó đƣa ra kết quả và một số khuyến nghị. Cuốn Đổi mới công tác thông tin, giáo dục và truyền thông thay đổi hành vi phòng, chống HIV/AIDS ở Việt Nam của nhóm tác giả Đào Duy Quát, Phạm Văn Linh, Chung Á gồm các bài viết về đại dịch HIV/AIDS trên thế giới và Việt Nam. Đồng thời đề cập đến vấn đề về giới, tình dục an toàn, sức khoẻ sinh sản trong PC HIV/AIDS; tƣ vấn xét nghiệm; thông tin giáo dục truyền thông chống HIV; xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện công tác truyền thông. Luận án của Đào Thị Minh An, Đại học Y Hà Nội về Thực trạng nguy cơ lây nhiễm HIV và đề xuất mô hình tư vấn, xét nghiệm chăm sóc HIV/AIDS cho học viên tại Trung tâm Giáo dục Lao động số 1. Tác giả đã xác định tỷ lệ nhiễm HIV, mô tả kiến thức về sức khoẻ và mô hình bệnh tật của học viên có HIV, phân tích hành vi và nguy cơ lây nhiễm HIV ở học viên tại Trung tâm Giáo dục Lao động. Đồng thời mô tả thực trạng tƣ vấn, xét nghiệm, chăm sóc HIV/AIDS tại Trung tâm Giáo dục Lao động. Luận án Nghiên cứu một số đặc điểm y sinh học và y học xã hội của người nhiễm HIV/AIDS thuộc nhóm nghiện chích ma tuý của Lê Ngọc Yến năm 2002, Đại học Y Hà Nội đã nghiên cứu một số đặc điểm y sinh học của nhóm ngƣời tiêm chích ma tuý nhiễm HIV/AIDS. Những đặc điểm xã hội và mối liên quan với đặc điểm lâm sàng của đối tƣợng nghiên cứu, sự thay đổi hành vi của nhóm bệnh nhân này và thí nghiệm mô hình can thiệp theo khuyến cáo của Liên Hợp Quốc. Nguyễn Thanh Long, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ƣơng, 2003 với nghiên cứu Đặc điểm dịch tễ học HIV/AIDS ở các tỉnh trọng điểm, bước đầu can thiệp tại hai tỉnh miền Nam Việt Nam. Nghiên cứu đề cập đến nguy cơ lây nhiễm HIV trong nhóm mại dâm tại hai tỉnh An Giang và Kiên Giang, đồng thời thử nghiệm mô hình can thiệp dự phòng lây nhiễm của nhóm đối tƣợng này bằng giáo dục đồng đẳng, khám chữa bệnh lây truyền qua đƣờng tình dục. Đề tài Kiến thức và thái độ về HIV/AIDS ở Việt Nam do tác giả Phạm Quỳnh Hƣơng thực hiện năm 1998 đã đƣa ra những vấn đề chung về HIV/AIDS, các mô hình giảm nguy cơ AIDS, đồng thời phân tích các đặc điểm nhân khẩu – xã hội ảnh hƣởng đến kiến thức và thái độ về HIV/AIDS. Trên cơ sở đó khuyến nghị cho những chính sách can thiệp nhằm tăng kiến thức về HIV và thái độ đối với những ngƣời bị nhiễm HIV của ngƣời dân Việt Nam. Bài viết “Tiếp tục đẩy mạnh công tác phòng, chống HIV/AIDS” của hai tác giả Phạm Mạnh Hùng, Trần Đình Tùng trên tạp chí cộng sản số 18 năm 2007 đề cập đến sự quan tâm chỉ đạo của Đảng và Nhà nƣớc về PC HIV/AIDS thông qua các văn bản luật, dƣới luật. Đồng thời nêu lên những thành tựu đạt đƣợc và những giải pháp cơ bản PC HIV/AIDS trong thời gian tới. Bài viết “Từ truyền thông đến truyền thông thay đổi hành vi trong PC AIDS” của tác giả Chung Á trên tạp chí Tƣ tƣởng Văn hoá, số 11 năm 2007 đề cập đến tầm quan trọng của truyền thông trong công tác PC HIV/AIDS, đồng thời phân tích những hạn chế trong công tác này và cách thức thực hiện. Tác giả Dƣơng Quốc Trọng với bài viết Công tác phòng, chống HIV/AIDS ở nước ta thời gian qua trên Tạp chí Tƣ tƣởng văn hóa số 12 năm 2007 đã phân tích những mặt đƣợc và chƣa đƣợc của công tác PC HIV/AIDS và từ đó đƣa ra những phƣơng hƣớng nhằm thúc đẩy hơn nữa công tác quan trọng này. Viện Thông tin thƣ viện Y học trung ƣơng với bài HIV/AIDS với phụ nữ và trẻ em khẳng định rằng PN có nguy cơ lây nhiễm cao hơn nam giới từ 2 đến 4 lần vì những nguyên nhân chính liên quan đến sinh học, y học và xã hội. Đó là những căn cứ để chúng ta có thể hạn chế sự lây nhiễm HIV/AIDS dựa vào các nhóm nguyên nhân chính. Bài viết của BS. Đào Xuân Dũng trên báo Sức khoẻ và Đời sống, số ra ngày 25/10/2005 với nhan đề HIV/AIDS: Nữ giới dễ bị nhiễm hơn đã phân tích con đƣờng lây nhiễm HIV, những đối tƣợng có nguy cơ lây nhiễm và đặc biệt đƣa ra cách để PN chống lại đƣợc sự lây nhiễm HIV dựa trên thông điệp gồm 6 điểm của tổ chức UNAIDS. Mặc dù đã có nhiều công trình, bài viết với các khía cạnh khác nhau nói về hoạt động PC HIV/AIDS nhƣng vấn đề đánh giá vai trò của ngƣời thực hiện công tác PC HIV/AIDS lại rất ít đƣợc nhắc đến và nếu đƣợc nhắc đến thì chỉ dừng lại ở việc đề cập một cách đơn giản mà chƣa có một sự phân tích cụ thể, sâu sắc. Các cán bộ trực tiếp thực hiện hoạt động PC HIV/AIDS đóng góp rất lớn vào việc ngăn ngừa sự lây lan của HIV/AIDS. Vì vậy, nghiên cứu về vai trò của họ sẽ góp phần hạn chế tác hại của đại dịch. Đề tài "Vai trò của cán bộ Hội phụ nữ cơ sở trong hoạt động dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS" đƣợc xây dựng trên cơ sở kế thừa một số khía cạnh của những nghiên cứu trƣớc, đồng thời đi sâu tìm hiểu vai trò của cán bộ Hội PN cơ sở trong hoạt động dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS với hy vọng từ cách tiếp cận xã hội học, công trình nghiên cứu này sẽ hƣớng tới một cái nhìn bao quát, toàn diện hơn về vai trò của những ngƣời thực hiện công tác PC HIV/AIDS, đặc biệt là cán bộ Hội PN cơ sở. 3. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài 3.1. Ý nghĩa lý luận của đề tài Đề tài đƣa ra cách tiếp cận, phƣơng pháp, cách thức nghiên cứu về vai trò của một tổ chức chính trị – xã hội cũng nhƣ vai trò của cán bộ trong tổ chức trong công tác PC HIV/AIDS một cách có hệ thống, góp phần bổ sung vào những nghiên cứu về vấn đề HIV/AIDS. Làm rõ những mặt mạnh và mặt yếu kém, các cơ hội và thách thức của cán bộ Hội PN cơ sở trong công tác PC HIV/AIDS mà cụ thể là hoạt động dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS ở cộng đồng, trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp mang tính khả thi để nâng cao hiệu quả của công tác PC HIV/AIDS trong thời gian tới. 3.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài Khẳng định vai trò của những tổ chức CT- XH, đoàn thể trong chiến lƣợc PC HIV/AIDS của Đảng và Nhà nƣớc ta. Phát huy những khả năng, thế mạnh của cán bộ phong trào, hƣớng đến việc chống phân biệt, kỳ thị ngƣời nhiễm HIV theo nhƣ chủ trƣơng, chính sách của Đảng và Nhà nƣớc ta. Kết quả nghiên cứu của đề tài có thể dùng làm thông tin cho những nghiên cứu tiếp theo và là tài liệu tham khảo để các cấp, các ngành hoạch định những chính sách phù hợp, giúp những ngƣời thực thi công tác PC HIV/AIDS có thể thực hiện tốt công việc của mình. 4. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Mục tiêu nghiên cứu Tìm hiểu vai trò của cán bộ Hội PN cơ sở trong hoạt động dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS ở cộng đồng, trên cơ sở lý luận và thực tiễn nghiên cứu sẽ đƣa ra một số khuyến nghị nhằm nâng cao vai trò của cán bộ Hội PN cơ sở trong công tác PC HIV/AIDS, đặc biệt là trong hoạt động dự phòng, góp phần ngăn chặn đại dịch HIV/AIDS ở nƣớc ta. 4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu và hệ thống hoá những lý thuyết, cách tiếp cận, khái niệm nghiên cứu của đề tài: Xác định và trình bày các khái niệm công cụ: vai trò, HIV, AIDS, dự phòng, cán bộ Hội PN cơ sở... Thu thập và phân tích thông tin về vai trò của cán bộ Hội PN cơ sở trong hoạt động dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS ở cộng đồng hiện nay dƣới giác độ của xã hội học. Phân tích và làm rõ sự tác động của đặc điểm cá nhân, địa bàn công tác, cũng nhƣ điều kiện công tác đến chất lƣợng công vệc trong hoạt động dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS. Đề xuất một số khuyến nghị nhằm nâng cao vai trò của cán bộ Hội PN cơ sở trong công tác PC HIV/AIDS. 5. Đối tƣợng, khách thể, phạm vi nghiên cứu 5.1. Đối tượng nghiên cứu Vai trò của cán bộ Hội PN cơ sở trong hoạt động dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS. 5.2. Khách thể nghiên cứu Cán bộ Hội PN cơ sở (xã/ phƣờng) tham gia công tác PC HIV/AIDS. 5.3. Phạm vi nghiên cứu Giới hạn vấn đề nghiên cứu: Đề tài chỉ tập trung tìm hiểu về vai trò của cán bộ Hội PN cơ sở trong hoạt động dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS, cụ thể: vai trò tuyên truyền vận động, vai trò phối hợp với các ban ngành liên quan và huy động sự tham gia của cộng đồng, vai trò nâng cao năng lực cho phụ nữ và vai trò đề xuất các chính sách trong công tác PC HIV/AIDS. Không gian nghiên cứu: Nghiên cứu, khảo sát tại một số xã, phƣờng trên địa bàn tỉnh Hà Nam, Nam Định, Hà Nội, Thái Nguyên, Thanh Hoá, Nghệ An, Yên Bái, Lai Châu, Sơn La, Điện Biên, Lào Cai, Hà Giang. Nghiên cứu đƣợc tiến hành tại các tỉnh miền Bắc Việt Nam Thời gian nghiên cứu: từ tháng 8 năm 2008 đến tháng 10 năm 2009 6. Câu hỏi nghiên cứu - Vai trò của cán bộ Hội PN cơ sở đƣợc thể hiện nhƣ thế nào trong công tác PC HIV/AIDS, cụ thể trong hoạt động dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS? - Các vai trò đó phụ thuộc nhƣ thế nào vào các yếu tố nhƣ cá nhân, địa bàn công tác, vị trí công tác hay mức độ tham gia các dự án, tập huấn nâng cao năng lực...? - Cần ƣu tiên tập trung vào yếu tố nào để nâng cao vai trò của cán bộ Hội PN trong dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS ở cộng đồng? 7. Khung lý thuyết - Môi trƣờng KT- XH - Quan điểm, chính sách của Đảng và Nhà nƣớc - Quan điểm của Hội LHPN Việt Nam 8. Phƣơng pháp nghiên cứu 8.1. Phương pháp luận - Phƣơng pháp luận của chủ nghĩa Mac-Lênin - Quan điểm của Đảng và pháp luật của Nhà nƣớc về công tác PC HIV/AIDS - Quan điểm của Hội LHPN Việt Nam về công tác PC HIV/AIDS - Hệ thống lý thuyết xã hội học: Lý thuyết hành vi xã hội của Ralph Linton về vị thế- vai trò Lý thuyết hệ thống xã hội về cấu trúc vai trò của Talcott Parsons Lý thuyết trung gian về vai trò- tập hợp của Robert Merton 8.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể - Phương pháp phỏng vấn bằng bảng hỏi: khảo sát đối với cán bộ Hội PN cơ sở. Tổng số phiếu phát ra là 160 phiếu. Đặc điểm cá nhân Địa bàn công tác Điều kiện công tác Vai trò của cán bộ Hội PN cơ sở trong hoạt động dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS Vai trò tuyên truyền vận động Vai trò nâng cao năng lực cho phụ nữ Vai trò đề xuất các chính sách liên quan Vai trò phối hợp và huy động sự tham gia của cộng đồng Đặc điểm của đối tƣợng đƣợc khảo sát: khu vực đồng bằng: 80 ngƣời, khu vực miền núi: 80 ngƣời. Tỷ lệ phân chia của đối tƣợng đƣợc khảo sát đảm bảo đƣợc tính đại diện và có ý nghĩa trong quá trình nghiên cứu. - Phương pháp phỏng vấn sâu: sử dụng đối với cán bộ cấp cơ sở trực tiếp hoạt động, cán bộ quản lý. Cơ cấu mẫu: Tỉnh/thành phố Số lƣợng Mục đích Hà Nam 2 ngƣời Tìm hiểu vai trò của cán bộ Hội phụ nữ trong các hoạt động dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS ở khu vực đồng bằng. Nam Định 2 ngƣời Hà Nội 2 ngƣời Thái Nguyên 2 ngƣời Thanh Hoá 2 ngƣời Nghệ An 2 ngƣời Yên Bái 2 ngƣời Tìm hiểu vai trò của cán bộ Hội phụ nữ trong các hoạt động dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS ở khu vực miền núi, nhận định những khó khăn của họ so với cán bộ khu vực đồng bằng. Lai Châu 2 ngƣời Sơn La 2 ngƣời Điện Biên 2 ngƣời Lào Cai 2 ngƣời Hà Giang 2 ngƣời Tổng 24 ngƣời 9. Cấu trúc của luận văn Đề tài đƣợc kết cấu thành 4 phần chính: Mở đầu Nội dung Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài Chƣơng 2: Thực trạng vai trò của cán bộ Hội phụ nữ cơ sở trong hoạt động dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS Chƣơng 3: Một số yếu tố tác động tới vai trò của cán bộ Hội phụ nữ cơ sở trong hoạt động dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS Kết luận và khuyến nghị Danh mục tài liệu tham khảo NỘI DUNG CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1.Các khái niệm nghiên cứu 1.1.1. Khái niệm vai trò Khái niệm vai trò xã hội đƣợc bắt nguồn từ khái niệm vai trò trên sân khấu. Vai trò trên sân khấu đòi hỏi diễn viên phải nhập tâm, bắt chƣớc và học cách đóng vai của những nhân vật đƣợc nhà văn, nhà viết kịch sáng tác, hƣ cấu. Còn vai trò xã hội không có tính chất tƣởng tƣợng, bắt chƣớc cứng nhắc và nhất thời nhƣ vậy, đó là những hành vi thực tế của một ngƣời hay một nhóm xã hội đƣợc hình thành nhờ những kinh nghiệm, lối sống, khuôn mẫu, tác phong từ trƣớc đó trong cuộc sống. Khái niệm về vai trò xã hội dùng để chỉ “vai diễn” hoặc trách nhiệm mà cá nhân đảm đƣơng thực hiện trong một thời gian nhất định do mọi ngƣời tín nhiệm giao phó và mong đợi. Trong xã hội học, chỉ có ít khái niệm xã hội học đƣợc chấp nhận và vận dụng rộng rãi nhƣ khái niệm vai trò. Với vai trò, ngƣời ta tìm cách mô tả, giải thích và dự báo sự trung chuyển của cá thể và xã hội cũng nhƣ của cá nhân và hệ thống một cách thấu đáo và phù hợp vào việc xây dựng lý luận. Ngƣời ta hiểu vai trò là “một tập hợp những kỳ vọng ở trong một xã hội gắn với hành vi của những ngƣời mang các địa vị Ở mức độ này thì mỗi vai trò riêng là một tổ hợp hoặc nhóm các kỳ vọng hành vi” (Dahrendorf) [18, tr.536]. “Vai trò là một tập hợp các mong đợi, các quyền và những nghĩa vụ đƣợc gán cho một địa vị cụ thể. Những sự mong đợi này xác định các hành vi của con ngƣời đƣợc xem nhƣ là phù hợp và không phù hợp đối với ngƣời chiếm giữ một địa vị” [9, tr.208]. “Vai trò đƣợc sử dụng để xác định thành phần các mô hình văn hoá gắn liền với một địa vị cụ thể. Nó gồm tâm thế, giá trị và hành vi do xã hội gán cho bất cứ ai hoặc tất cả những ngƣời chiếm giữ một địa vị cụ thể. Nó bao gồm những kỳ vọng đƣợc hợp pháp hoá của những ngƣời giữ chức vụ đối với hành vi của ngƣời khác hƣớng đến họ” [16, tr.156]. Theo ngôn ngữ xã hội học, một vai trò có nghĩa là một tập hợp các chuẩn mực, hành vi, nghĩa vụ và quyền lợi gắn với một vị thế nhất định. Một ngƣời có thể chiếm một vị thế hay đóng một vai trò nhất định trong xã hội [7, tr.29]. Theo H.Fischer, sự phối hợp và tƣơng tác qua lại của các khuôn mẫu đƣợc tập trung thành một nhiệm vụ xã hội gọi là vai trò. Nói một cách khác, vai trò là những hành động, hành vi ứng xử, những khuôn mẫu tác phong mà xã hội chờ đợi hay đòi hỏi ở một ngƣời hay một nhóm xã hội nào đó phải thực hiện trên cơ sở vị thế của họ. Vai trò là một khái niệm quan trọng vì nó chứng minh rằng: Cuộc sống của cá nhân hay nhóm xã hội chủ yếu là do nhiều vai trò xã hội khác nhau quy định và do đó thƣờng phải tuân theo một số khuôn mẫu có sẵn. Trong xã hội, mỗi cá nhân hay nhóm xã hội ở một thời điểm nhất định đóng một hay nhiều vai trò nhất định. Vai trò xã hội chỉ ra cá nhân, nhóm xã hội phải làm gì tƣơng ứng với vị trí đang nắm giữ. Trong luận văn này, vai trò đƣợc hiểu là hoạt động, chức năng, nhiệm vụ tƣơng ứng với vị thế. Trong hoạt động dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS Hội phụ nữ có rất nhiều vai trò nhƣng trong phạm vi nghiên cứu luận văn chỉ đi sâu nghiên cứu vai trò tuyên truyền vận động, vai trò phối hợp với các ban ngành liên quan và huy động sự tham gia của cộng đồng, vai trò nâng cao năng lực cho phụ nữ và vai trò đề xuất các chính sách trong công tác PC HIV/AIDS. 1.1.2. Khái niệm Cán bộ Hội phụ nữ cơ sở Theo Điều lệ của Hội LHPN Việt Nam, Hội PN cơ sở là nền tảng của tổ chức Hội, đƣợc thành lập ở các xã, phƣờng, thị trấn và tƣơng đƣơng. Hội LHPN cơ sở là cấp cuối cùng trong hệ thống tổ chức 4 cấp của Hội LHPN Việt Nam. ₋ Là cầu nối giữa tổ chức Hội với PN và hội viên, giữa tổ chức Hội với Đảng, chính quyền địa phƣơng. ₋ Là nơi tổ chức và vận động hội viên, PN thực hiện đƣờng lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nƣớc và các hoạt động của Hội. ₋ Là chỗ dựa vững chắc của phụ nữ, hội viên thông qua việc tập hợp, giải quyết hoặc phản ánh ý kiến, tâm tƣ, nguyện vọng của các tầng lớp PN. Ban Chấp hành hội LHPN cơ sở có số lƣợng từ 9 đến 19 uỷ viên do Đại hội PN cơ sở bầu ra theo nhiệm kỳ 5 năm 1 lần. ₋ Cơ cấu: Ban Chấp hành gồm khoảng 70% cán bộ chuyên trách hoạt động công tác Hội và khoảng 30% cơ cấu ngành và PN tiêu biểu. ₋ Ban Chấp hành bầu ra Ban Thƣờng vụ với số lƣợng không quá 1/3 số uỷ viên Ban Chấp hành. Tuỳ theo điều kiện cụ thể của địa phƣơng để cơ cấu Ban Thƣờng vụ cho phù hợp. Thông thƣờng, Ban Thƣờng vụ đƣợc cơ cấu chủ yếu từ cán bộ chuyên trách công tác Hội và một phần từ cán bộ ngành hoặc chi hội tiêu biểu. Trong luận văn này, Cán bộ Hội PN cơ sở là những người được bầu vào Ban Chấp hành Hội LHPN cơ sở. Họ đóng vai trò rất quan trọng trong việc triển khai, thực hiện các phong trào, nhiệm vụ, chƣơng trình của Hội LHPN cấp trên. 1.1.3. Các thuật ngữ  Virus Virus là tác nhân gây bệnh, có kích thƣớc nhỏ hơn nhiều lần so với kích thƣớc của vi khuẩn, chúng chỉ có khả năng nhân lên trong tế bào sống của cá thể khác [12,241].  HIV HIV viết tắt từ thuật ngữ: Human immunodeficiency Virus (Virus gây suy giảm miễn dịch ở ngƣời). H (Human): ngƣời I (Immunodeficiency): giảm thiểu (tính miễn nhiễm, miễn dịch) V (Virus): siêu vi khuẩn Siêu vi khuẩn HIV là loại làm giảm thiểu tính miễn dịch, miễn nhiễm con ngƣời. Nó là loại virut gây ra AIDS. HIV rất yếu ớt. HIV chết trong vài giây sau khi tiếp xúc với không khí hoặc nƣớc. Chƣa có ai bị nhiễm HIV qua không khí, qua thức ăn hoặc qua tiếp xúc trên bề mặt. Ngoài ra, không giống nhƣ nhiều loại vi trùng khác, HIV không thể tự sinh sản ngoài cơ thể mà nó ký sinh mà chỉ sinh sản trong cơ thể ngƣời nhiễm bệnh [2,7].  AIDS AIDS viết tắt từ thuật ngữ trong tiếng Anh: Acquired Immune Deficiency Syndrome (Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải). A (Acquired): nhiễm phải, mắc phải. I (Immune): miễn nhiễm, miễn dịch. D (Deficiency): thiếu, giảm thiểu. S (Syndrome): hội chứng. Mắc phải - nghĩa là không phải do di truyền mà chỉ xuất hiện sau khi tiếp xúc với virut HIV. Suy giảm miễn dịch – nghĩa là căn bệnh làm suy yếu hệ miễn dịch của cơ thể, làm mất khả năng chống lại bệnh tật. Hội chứng – bao gồm các triệu chứng của bệnh tật. AIDS là một bệnh mãn tính do HIV gây ra. HIV phá huỷ các tế bào của hệ miễn dịch, khiến cơ thể không còn khả năng chống lại các virus, vi khuẩn và nấm gây bệnh. Do đó bệnh nhân dễ bị một số loại ung thƣ và nhiễm trùng cơ hội mà bình thƣờng có thể đề kháng đƣợc. Bản thân virus và nhiễm trùng đƣợc gọi là HIV. Thuật ngữ AIDS đƣợc dùng để chỉ giai đoạn muộn hơn của bệnh. Nhƣ vậy, nhiễm HIV và AIDS đƣợc dùng để chỉ những giai đoạn khác nhau của cùng một bệnh.  Người sống chung với HIV/AIDS Là những ngƣời nhiễm HIV hoặc đã trở thành bệnh nhân AIDS.  Người có H Là những ngƣời bị nhiễm HIV. 1.1.4. Khái niệm Dự phòng Dự phòng có nghĩa là đảm bảo rằng ngƣời dân trong cộng đồng có kiến thức, thái độ, hành vi đúng và đủ về HIV/AIDS, đồng thời có đủ nguồn lực để phòng tránh lây nhiễm HIV. Điều đó cũng bao gồm cả việc đảm bảo để ngƣời sống chung với HIV/AIDS không bị tái lây nhiễm hoặc làm lây HIV sang ngƣời khác [1, tr.82]. Mục đích của dự phòng lây nhiễm HIV là giảm thiểu tác động của HIV/AIDS. Giảm thiểu tác động của HIV/AIDS có nghĩa là đảm bảo rằng các tác động tiêu cực của HIV/AIDS đối với cộng đồng đƣợc giảm đến mức tối đa [1, tr.83]. 1.1.5. Khái niệm kỳ thị Kỳ thị là thái độ tiêu cực của cá nhân, gia đình và cộng đồng đối với một cá nhân hay một nhóm ngƣời khác; kỳ thị có ảnh hƣởng xấu tới uy tín và phẩm giá của cá nhân hay nhóm ngƣời bị kỳ thị. Kỳ thị là một quá trình hình thành và áp đặt những quan niệm và cách nghĩ tiêu cực nào đó của một cá nhân, gia đình, bạn bè, cộng đồng, cán bộ y tế hay cả những ngƣời cầm quyền lên một nhóm ngƣời hoặc cá nhân [4, tr.169]. Kỳ thị thƣờng đƣợc biểu thị bởi từng cá nhân, nhƣng lại gắn liền với những quan niệm và giá trị mà xã hội hoặc cộng đồng bảo lƣu. Các dạng của kỳ thị: (1) tự kỳ thị, là khi một ngƣời hay một nhóm ngƣời tự thấy mình đáng xấu hổ trƣớc những ngƣời khác hay trƣớc cộng đồng; (2) bị kỳ thị, là cá nhân hay nhóm ngƣời bị ngƣời khác, gia đình hay cộng đồng nhìn mình khác biệt. 1.1.6. Khái niệm phân biệt đối xử Phân biệt đối xử là hành vi đối xử không công bằng của cá nhân, gia đình hay cộng đồng đối với một cá nhân hay một nhóm ngƣời khác. Phân biệt đối xử là bất cứ hành vi nào biểu hiện sự từ chối, hạn chế hay cấm đoán quyền của một cá nhân hay một nhóm ngƣời khác. Cũng có hai dạng phân biệt đối xử: (1) phân biệt đối xử một cách tuỳ tiện, loại này thƣờng xảy ra tự phát giữa mối quan hệ của các cá nhân do nhận thức và đánh giá của họ; (2) phân biệt đối xử có tổ chức, loại này thể hiện qua các thể chế chính trị, chính sách mà hình thành những hành vi đối xử của cả một tổ chức hay cộng đồng [4, tr.170]. 1.1.7. Khái niệm về tư vấn và xét nghiệm tự nguyện HIV/AIDS Tƣ vấn và xét nghiệm tự nguyện là một quá trình mà đối tƣợng sau khi đƣợc tƣ vấn sẽ đƣa ra sự lựa chọn về quyết định xét nghiệm HIV. Quyết định này hoàn toàn là sự lựa chọn của đối tƣợng và quá trình tƣ vấn và xét nghiệm tự nguyện đƣợc đảm bảo giữ bí mật. Tƣ vấn là quá trình đối thoại bí mật giữa đối tƣợng và tƣ vấn viên nhằm giúp cho đối tƣợng trình bày những căng thẳng, lo lắng của mình và đƣa ra những quyết định cá nhân liên quan đến HIV/AIDS. Quá trình tƣ vấn cũng bao gồm đánh giá nguy cơ cá nhân về lan truyền HIV và tạo điều kiện thuận lợi về hành vi dự phòng [3, tr.60]. Tƣ vấn HIV phải phù hợp với nhu cầu của đối tƣợng. Có nhiều hình thức tƣ vấn: tƣ vấn cho cá nhân, cặp vợ chồng, gia đình, trẻ em. Nội dung của tƣ vấn và xét nghiệm tự nguyện bao gồm: - Tƣ vấn trƣớc xét nghiệm. - Xét nghiệm HIV. - Tƣ vấn sau xét nghiệm. - Tƣ vấn tiếp tục. Mục đích của tƣ vấn và xét nghiệm tự nguyện là hỗ trợ về mặt tâm lý xã hội và ngăn chặn lan truyền HIV. 1.1.8. Khái niệm về giảm hại Khái niệm chung: Giảm hại là các chính sách và chƣơng trình làm giảm các hậu quả về sức khoẻ, xã hội và kinh tế đối với cá nhân, ngƣời sử dụng ma tuý, gia đình và cộng đồng của họ do việc sử dụng các chất làm thay đổi trạng thái (Tổ chức Y tế Thế giới). Theo “Từ điển thuật ngữ về ma tuý”: giảm hại nhằm đề cập đến chính sách, chƣơng trình giảm những tác hại do việc sử dụng ma tuý bất hợp pháp gây nên nhƣng không nhất thiết phải yêu cầu từ bỏ ngay việc sử dụng ma tuý [4, tr.219]. Khái niệm mở rộng về giảm hại của Việt Nam: Là chính sách và chƣơng trình nhằm dự phòng lây nhiễm HIV và các bệnh truyền nhiễm khác cho các nhóm ngƣời có nguy cơ cao [3, tr.64]. Đối tƣợng can thiệp tập trung vào các nhóm có hành vi nguy cơ cao gồm: nghiện chích ma tuý và ngƣời mại dâm (bao gồm cả đồng tính luyến ái nam), các đối tƣợng có QHTD với nhiều ngƣời. 1.2 Một số lý thuyết nghiên cứu 1.2.1. Lý thuyết hành vi xã hội của Ralph Linton về vị thế- vai trò Ralph Linton (1893-1953) đƣợc coi là ngƣời có công đầu trong việc xác định khái niệm vị thế và vai trò. Từ góc độ hành vi luận, vị thế là tập hợp các quyền và trách nhiệm mà ngƣời nắm giữ vị thế đó phải thực hiện. Tuy nhiên, khái niệm vị thế chủ yếu nói đến xuất phát điểm của hành vi chứ chƣa nói đến mặt hoạt động của nó. Khái niệm vai trò mới nói đến mặt động thái của hành vi: khi một ngƣời thực hiện quyền và trách nhiệm của vị thế thì khi đó ngƣời này thực hiện vai trò. Nói cách khác, vai trò là hành vi của ngƣời nắm giữ vị thế mà hành vi đó hƣớng vào việc đáp ứng những kỳ vọng của ngƣời khác về quyền và trách nhiệm gắn với vị thế.