Đề tài Thưc trạng và giải pháp nhằm thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam trong giai đoạn 1988 đến đầu năm 2000

èc ®é t¨ng tr­ëng vèn ®Çu t­ b×nh qu©n hµng n¨m ®¹t 45%/n¨m. Quy m« mæi dù ¸n kh«ng ngõng t¨ng lªn qua c¸c n¨m. BiÓu 1: Quy m« mæi dù ¸n ®Çu t­ thêi k× 1991-1996. §¬n vÞ tÝnh:tr.USD/dù ¸n. N¨m 1991 1992 1993 1994 1995 1996 Quy m« b×nh qu©n dù ¸n 8,86 10,33 9,57 11,09 16,21 22,5 Tæng vèn thùc hiÖn c¶ hêi k× ®¹t 7341tr.USD b»ng 30%tæng vèn ®¨ng kÝ. Møc vèn thùc hiÖn kh«ng ngõng t¨ng lªn qua c¸c n¨m BiÓu 2: møc vèn thùc hiÖn thêi k× 1991-1996. §¬n vÞ tÝnh:tr.USD. N¨m 1991 1992 1993 1994 1995 1996 Tæng vèn thùc hiÖn 220 663 1002 1500 2000 2156 Tèc ®é t¨ng tr­ëng 110,4 116,4 49,7 33,3 7,8 Nguån: thùc tr¹ng thu hót FDI nh÷ng n¨m qua vµ triÓn väng 1997_T¹ thÞ Thu _t¹p chÝ th­¬ng m¹i sè 8/1997 trang3. Thêi k× nµy, c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc ph©n bè réng r·i trong nhiÒu lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. NhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp míi xuÊt hiÖn nh­: c«ng nghiÖp ®iÖn tö, c«ng nghÖ sinh häc, chÕ t¹o xe m¸y, «t« .... NhiÒu dù ¸n cã quy m«lín ®· ®­îc triÓn khai nh­: Doanh nghiÖp liªn doanh Chrysler- ViÖt Nam víi tæng vèn ®Çu t­ 190,526tr.USD,dù ¸n liªn doanh gi÷a c«ng ty b­u chÝnh viÔn th«ng víi tËp ®oµn Telstra (óc) víi tæng vèn ®Çu t­ 287tr.USD,dù ¸n ®Ìn h×nh ORION-HANEL liªn doanh gi÷a tËp ®oµn DEAWOO (Hµn Quèc) víi c«ng ty ®iÖn tö Hanel cã tæng vèn ®Çu t­ 178tr.USD. §Æc biÖt, n¨m 1996, n­íc ta ®· cÊp giÊy phÐp cho hai dù ¸n cã tæng vèn ®Çu t­ lín nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay. §ã lµ dù ¸n x©y dùng khu ®« thÞ nam Th¨ng Long-Hµ Néi cã tæng vèn ®Çu t­ 2,1 tû USDvµ dù ¸n x©y dùng khu ®« thÞ An Phó-Thµnh Phè Hå Chi Minh cã tæng vèn ®Çu t­ 996tr.USD. §©y lµ mét nguyªn nh©n ®­a n¨m 1996 trë thµnh n¨m cã møc thu hót vèn ®Çu t­ lín nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay. NhiÒu khu c«ng nghiÖp, chÕ xuÊt, khu c«ng nghÖ chÕ t¹o ®· ®­îc x©y dùng nh­: khu c«ng nghiÖp Sµi §ång ë Hµ Néi, khu c«ng nghiÖp ViÖt Nam -SINGAPORE ë S«ng BÐ .... NhiÒu dù ¸n quan träng ®· ®­îc triÓn khai nh­: Dù ¸n BOT x©y dùng c¶ng Sao Mai-BÕn §×nh ë Vòng Tµu, Dù ¸n kh«i phôc c¶i t¹o quèc lé 1, quèc lé 5vµ n©ng cÊp mét sè tuyÕn ®­êng quan träng kh¸c. Sù ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm míi cã chÊt l­îng cao, gi¸ thµnh h¹ ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc vµ xuÊt khÈu. Ngoµi ra, c¸c kÕt qu¶ kh¶ quan cña c¸c dù ¸n th¨m dß dÇu khÝ ®· t¹o c¬ s¬ ®Ó ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp läc dÇu, ho¸ dÇu thµnh ngµnh c«ng nghiÖp mñi nhän ë n­íc ta. c. Thêi k× 1997-1999. Thêi k× nµy, tèc ®é thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cã dÊu hiÖu ch÷ng l¹i vµ gi¶m dÇn. Trong c¶ n¨m 1999, chóng ta ®· cÊp giÊy phÐp cho 274 dù ¸n víi tæng vèn ®¨ng kÝ 1477tr.USD, ®­a tæng sè dù ¸n c¶ thêi k× ®­îc cÊp giÊy phÐp lµ 867 dù ¸n 9982tr.USD. Quy m« b×nh qu©n mæi dù ¸n cã sù gi¶m sót nghiªm träng. NÕu ®Çu thêi k× n¨m 1997, quy m« b×nh qu©n mæi dù ¸n lµ 13,34tr.USD/dù ¸n (gi¶m tõ 22,50tr.USD/dù ¸n cña n¨m1996) th× qua h¹i n¨m sau, quy m« mæi dù ¸n chØ cßn 5,3tr.USD/dù ¸n thÊp h¬n so víi møc b×nh qu©n cña n¨m 1998 lµ 9,08trUSD. Gi¶i thÝch sù gi¶m sót cña ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trong thêi k× nµy ta thÊy næi lªn mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu sau: Do ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ. PhÇn lín vèn ®Çu tù trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ thu hót thu hót tõ c¸c nhµ ®Çu t­ trong khu vùc nªn khi x¶y ra khñng ho¶ng, c¸c nhµ ®Çu t­ trong khu vùc gÆp khã kh¨n vÒ tµi chÝnh do ®ã hä gi¶m viÖc ®Çu t­ ra n­íc ngoµi dÈn ®Õn l­îng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam gi¶m. Do søc hÊp dÈn cña m«i tr­êng ®µu t­ n­íc ta ngµy cµng gi¶m v× sù thay ®æi cña mét sè chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch còng nh­ mét sù biÕn ®éng cña tØ gi¸ hèi ®o¸i, gi¸ c¶, søc mua cña thÞ tr­êng trong n­íc .... M¾c dï cã sù gi¶m m¹nh vÒ sè l­îng ®¨ng kÝ nh­ngmøc vèn vÈn kh«ng ngõng t¨ng lªn kho¶ng 50%/n¨m vµ ®ang cã sù chuyÓn biÕn lín trong xu h­íng ®Çu t­: tõ ®Çu t­ theo chiÒu réng chuyÓn sang ®Çu t­ theo chiÒu s©u. 2. T¸c ®éng cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héicña ViÖt Nam. H¬n m­êi n¨m qua, ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· cã nhiÒu ®ãng gãp cho sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ- x· héi cña ViÖt Nam. Tr­íc hÕt, nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®¶ bæ sung mét phÇn quan träng vµo nguån vèn cho ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc ta, kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu vèn cña ®Êt n­íc ta thêi k× ®æi míi. Vµo thËp kØ 70 vµ ®Çu thËp kØ 80 nÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang vËn hµnh theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung , tØ lÖ tiÕt kiÖm thÊp, thËm chÝ cßn ©m. Tuy nhiªn, tõ sau ®æi míi tØ lÖ tiÕt kiÖm n­íc ta ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ nh­ng ch­a ®¸p øng ®ñ nhu cÇu vÒ vèn cho ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc. H¬n n÷a, n­íc ta hµng n¨m ph¶i tr¶ nhiÒu nî cho n­íc ngoµi trong khi ng©n s¸ch nhµ n­íc lu«n trong t×nh tr¹ng th©m hôt. ChÝnh v× vËy, ngu«ng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi trë thµnh mét nguån quan träng cung cÊp vèn cho sù nghiÖp ®æi míi ë n­íc ta. BiÓu 3: Tæng vèn ®Çu t­ vµ FDI giai ®o¹n 1990-1995 §¬n vÞ tÝnh: tû ®ång (tÝnh theo gÝ n¨m 1994). N¨m 1990 1991 1992 1993 1994 1995 Tæng Tæng vèn ®Çu t­ 14917 16707 21248 34176 43100 57000 187148 Tæng vèn FDI 2226 2860 2885 12210 19492 22000 61673 Tû trong FDI (%) 14,9 17,1 13,5 35,7 45,2 38,5 32,29 Nguån: ®Çu t­ n­íc ngoµi tÝnh hai mÆt cña mét vÊn ®Ò _§ç thÞ Thuý _t¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ sè1/1998 trang 7. TÝnh chung trong s¸u n¨m tõ 1990 ®Õn 1995, vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· ®ãng gãp kho¶ng 30% tæng vèn ®Çu t­ cho ph¸ triÓn kinh tÕ cña n­íc ta. Tõ ®ã ®Õn nay giao ®éng quanh møc 30%. Thø hai, nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi chñ yÕu lµ ngo¹i tÖ m¹nh vµ m¸y mãc thiÕt bÞ, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nªn ®· t¹o ra c¬ së vËt chÊt míi bæ sung vµ hoµn thiÖn hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng, t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ quèc d©n nhÊt lµ c«ng nghiÖp. Chóng ta ®· tiÕp nhËn mét sè kØ thuËt -c«ng nghÖ tiªn tiÕn trong nhiÒu ngµnh kinh tÕ nh­: c«ng nghÖ th«ng tin, b­u chÝnh viÔn th«ng, th¨m dß dÇu khÝ, c«ng nghiÖp ®iÖn tö , s¶n xuÊt l¾p r¸p «t«, xe m¸y, ho¸ chÊt .... PhÇn lín c«ng nghÖ -kØ thuËt du nhËp vµo n­íc ta thuéc lo¹i trung b×nh cña thÕ giíi nh­ng vÈn tiªn tiÕn h¬n nh÷ng c«ng nghÖ hiÖn cã. Ngoµi ra, chóng ta cßn tiÕp thu häc hái ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm quant lÝ tiªn tiÕn cña n­íc ngoµi nªn ®· gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng, ®a d¹ng ho¸ mÈu m¶ s¶n phÈm do ViÖt Nam s¶n xuÊt ra. Ba lµ, h¹ot ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· t¹o ra mét khèi l­îng hµng ho¸ vµ s¶n phÈm lín cho xu©ts khÈu tõ ®ã gãp phÇn t¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu cho n­íc ta. BiÓu 4: Doanh thu vµ xuÊt khÈu cña khu vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi (1988 - 1996). §¬n vÞ tÝnh:tr.USD. N¨m 1988 - 1991 1992 1993 1994 1995 1996 Tæng sè Doanh thu 192 230 358 850 1277 1500 4407 XuÊt khÈu 52 112 115 350 400 780 1809 Nguån: Vµi nÐt vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam_PTS.Ph¹m ThÞ Thi_t¹p chÝ ch©u Mü ngµy nay sè 2/1997.trang 25. TÝnh chung tõ n¨m 1988 - 1996 tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ1809 tr.USD b»ng 41% tæng doanh thu cña khu vùc nµy vµ trong c¸c n¨m tØ lÖ nµy kh«ng ngõng t¨ng lªn. Cïng víi ®Þnh h­íng xuÊt khÈu, c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­¬c ngoµi ®· h­íng vµo c¸c ngµnh thay thÕ nhËp khÈu nh­: xi m¨ng, thÐp x©y dùng ... Bèn lµ, ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· t¹o ra mét kho¶n thu cho ng©n s¸ch th«ng qau tØ lÖ phÝ vµ thuÕ, møc ®é t¨ng lªn qua c¸c n¨m. BiÓu 5: Nép ng©n s¸ch cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi (1993 - 1996). §¬n vÞ tÝnh :tr.USD N¨m 1993 1994 1995 1996 Tæng sè Nép thuÕ 120 128 195 300 743 H¬n n÷a, nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cßn gãp phÇn quan träng t¹o nªn tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao cña Viªt Nam trong thêi gian dµi, chuyÓn dÞch c¬ c©u kinh tÕ cña ViÖt Nam theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i hãa. N¨m lµ, ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi cßn gãp phÇn h×nh thµnh c¸c khu vùc c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, vïng kinh tÕ träng ®iÓm,ngµnh c«ng gnhiÖp mñi nhän cña nÒn kinh tÕ n­íc ta. TÝnh ®Õn cuèi th¸ng 7/1998, ViÖt Nam ®· cã 54 khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt trong ®ã cã 48 khu ®i vµo ho¹t ®énh tr¶i dµi tõ B¾c vµo Nam. S¸u lµ, vÒ mÆt x· héi, ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· t¹o ra nhiÒu chæ lµm gãp phÇn gi¶i quyÕt khã kh¨n vÒ viÖc lµm trong nÒn kinh tÕ n­íc ta, tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ cho n­íc ta do chñ tr­¬ng thay thÕ hµng nhËp khÈu, n©ng cao møc sèng cña ng­êi lao ®éng nãi chung, ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng n¬i doanh nghiÖp ho¹t ®éng nãi riªng. ®Õn hÕt th¸ng 3/200, c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· t¹o viÖc lµm trùc tiÕp cho 299720 lao ®éng vµ hµng chôc v¹n lao ®éng gi¸n tiÕp. NhiÒu c¸n bé, kØ s­ cña chóng ta khi vµo lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp nµy ®· cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy n¨ng lùc cña m×nh v­¬n lªn ®¶m nhËn nh÷ng c«ng viÖc quan träng, cã uy tÝn víi c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi, t¨ng thªm lßng tin cña hä vµo n­íc ta. Cuèi cïng, ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· gãp phÇn ®­a nh÷ng tiÒm n¨ng vÒ ®Êt ®ai, rõng, biÓn cña n­íc ta trë thµnh hiÖn thùc th«ng qua c¸c dù ¸n th¨m dß vµ khai th¸c dÇu khÝ, dù ¸n s¶n xuÊt linh kiÖn ®iÖn tö, dÖt may .... ®¸nh gi¸ mét c¸ch tæng qu¸t, trong h¬n m­êi n¨m qua, ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· cã nhiÒu ®ãng gãp cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ giai ®o¹n hiÖn nay khi n­íc ta tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. 3. Nh÷ng tån t¹i cña ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi. Bªn c¹nh nh÷ng vai trß to lín trªn, ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi cßn béc lé nhiÒu h¹n chÕ kh«ng nhá. 3.1 ChÝnh x¸ch ph¸p luËt ch­a hoµn thiÖn NnhiÒu ®èi t¸c n­íc ngoµi ®· lîi dông quan hÖ hîp t¸c ®Çu t­ hay sù s¬ hë trong chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cña ViÖt Nam ®Ó bu«n lËu vµ ttrèn thuÕ, g©y thiÖt h¹i kh«ng nhá cho n­íc ta. §iÓn h×nh nh­ vô bu«n lËu 1,2 tr gãi "caraven"cña c«ng ty tr¸ch nhiÖm höu h¹n hµng h¶i Lizera n¨m1993 hoÆc vô nhµ m¸y thuèc l¸ Lotabavµ nhµ m¸y thuèc l¸ kh¸nh hoµ hîp t¸c s¶n xuÊt Malbro gi¶ ®Ó xuÊt khÈu sang Hµ Lan n¨m 1995. 3.2 Nguån thu hót vèn hÑp Nguån thu hót vèn chñ yÕu cña ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ tõ c¸c n­íc trong khu vùc. ®©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lÝ gi¶i cho sù gi¶m sót cña ho¹t ®éng thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi trong mét vµi n¨m trë l¹i ®©y. BiÓu 7: §èi t¸c ®Çu t­ n­íc ngoµi_m­êi n­íc ®Çu t­ lín nhÊt vµo viÖt Nam. §¬n vÞ tÝnh: tr.USD. Tªn n­íc Sè dù ¸n Vèn ®¨ng kÝ Singapore 180 5516 §µi loan 298 4127 Hµn quèc 191 3149 NhËt b¶n 202 3098 Anh 67 2705 Hång cång 175 2382 Malaysia 62 1337 Ph¸p 85 1150 Th¸i lan 75 1043 Mü 58 982 Nguån: §«i ®iÒu suy nghÜ vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam_ PTS. §oµn ThÞ Hång V©n_ t¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ sè 7/1998. 3.3 C¬ cÊu ®Çu t­ ch­a hîp lÝ. XÐt vÒ mÆt ®Þa lÝ, qua thùc tÕ m­êi n¨m cho thÊy vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam chñ yÕu tËp trung ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi nh­: Hµ Néi, H¶i Phßng, §µ NÆng, thµnh phè Hå ChÝ Minh ... trong ®ã chñ yÕu lµ Hµ Néi vµ thnµh phè Hå ChÝ Minh. N¨m 1997, sè vèn vµo hai ®Þa ph­¬ng nµy chiÕm 43,28% tæng sè vèn ®¨ng kÝ cña c¶ n­íc. BiÎu 6: c¸c dù ¸n cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ n¨m 1997 (ph©n theo ®Þa ph­¬ng) §¬n vÞ tÝnh:tr.USD. §Þa ph­¬ng Sè dù ¸n Tæng vèn ®¨ng kÝ Thµnh phè Hå ChÝ Minh 120 1383,2 §ång Nai 90 1018,4 Hµ Néi 80 951 Bµ R×a - Vòng Tµu 13 495 H¶i Phßng 30 367 C¸c tØnh kh¸c 146 13334 Nguån: Sè liÖu tæng hîp vÒ FDI n¨m 1997_T¹p chÝ kinh tÕ vµ dù b¸o sè 2/1998. XÐt vÒ mÆt c¬ cÊu, phÇn lín vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi tËp trung vµo c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. BiÓu 7: c¬ cÊu vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi tõ 1998 -1999 (ph©n theo ngµnh kinh tÕ) §¬n vÞ tÝnh: %. Ngµnh 1988 - 1990 1991 - 1995 1996 - 1999 C«ng nghiÖp vµ x©y dùng 41,47 52,74 49,66 N«ng_l©m_ng­ nghiÖp 21,64 4,13 2,14 DÞch vô 36,89 43,13 48,2 Nguån: vô kinh gÕ tæng hîp - Bé ngo¹i dao. 3.4. VÒ h×nh thøc ®Çu t­. Vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­ícngoµi chñ yÕu tËp trung vµo c¸c h×nh thøc: doanh nghiÖp liªn doanh (65%), doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi (18%), hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh (7%). VÒ lo¹i h×nh BOT, n­íc ta míi chØ cã mét vµi dù ¸n. §a sè c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Òu tËp trung trong c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt v× n¬i ®©y ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn vÒ c¬ së h¹ tÇng, tr¸nh ®­îc nhiÒu thñ tôc hµnh chÝnh r­êm rµ, phøc t¹p. HiÖn nay, ®ang cã xu h­íng chuyÓn tõ lo¹i h×nh doanh nghiÖp liªn doanh sang doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi. Gi¶i thÝch cho hiÖn t­îng trªn, chóng ta thÊy næi lªn mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu sau: - Sau mét thêi gian ho¹t ®éng, c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· quen víi c¸ch lµm viÖc, quen víi thñ tôc hµnh chÝnh còng nh­ thÞ tr­êng vµ tËp qu¸n sèng cña d©n c­ b¶n ®Þa. - C¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi muèn ®­îc ®éc lËp tù chñ tù m×nh qu¶n lÝ doanh nghiÖp. Bªn ViÖt Nam thiÕu vèn, yÕu vÒ tr×nh ®é qu¶n lÝ vµ ®«i khi cßn tá ra kh«ng hîp t¸c víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. 3.5. VÒ chuyÓn giao c«ng nghÖ. NhiÒu c«ng nghÖ l¹c hËu, thiÕu ®ång bé, cñ kÜ, s¶n xuÊt tõ nh÷ng n¨m 1950 vÈn trë thµnh vèn gãp cña bªn n­íc ngoµi vµ cßn ®­îc ®Þnh gi¸ cao tõ 15% - 20% so víi gi¸ thÞ tr­êng vµ chuyÓn giao vµo n­íc ta. §iÒu ®ã ®· g©y cho n­íc thiÖt hÞa kho¶ng 50 tr.USD. ngoµi thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt cã thÓ tÝnh to¸n ®­îc, viÖc chuyÓn giao ®ã ®anh cã nguy c¬ biÕn n­íc thµnh "b·i r¸c c«ng nghÖ", g©y « nhiÓm m«i tr­êng, ¶nh h­ëng ®Õn søc khoÎ cña ng­êi lao ®éng vµ d©n c­, gia t¨ng h¬n nguy c¬ l¹c hËu vÒ c«ng nghÖ cña n­íc ta. 3.6. HiÖu qu¶ ®Çu t­ ch­a cao vµ kh«ng ®ång ®Òu. Mét sè dù ¸n mÆc dï ®· ®i vµo ho¹t ®éng ®­îc 3 ®Õn 4 n¨m nh­ng vÈn bÞ thua lç. Nguyªn nh©n cã nhiÒu song chñ yÕu lµ chi phÝ vËt chÊt vµ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, chi phÝ qu¶ng c¸o vµ tiÕp thÞ qu¸ lín .... Tuy nhiªn, còng kh«ng lo¹i trõ tr­êng hîp c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cè ý t¹o ra t×nh tr¹ng kinh doanh thua lç ®Ó trèn thuÕ th«ng qua hiÖn t­îng chuyÓn gi¸ 3.7 Nh÷ng tån t¹i kh¸c §Çu t­ n­íc ngoµi ®· vµ ®ang t¹o ra sù c¹nh tranh gay g¾t víi c¸c doanh nghiÖp néi ®Þa vÒ lao ®éng, kØ thuËt, thÞ tr­êng. Bªn c¹nh c¸c t¸c ®éng tÝch cùc nh­: khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp néi ®Þa ®æi míi c«ng nghÖ nh»m t¨ng n¨ng suÊt, h¹ gÝa thµnh s¶n phÈm, t¨ng søc c¹nh tranh, n©ng c¸o tÝnh n¨ng ®éng, linh ho¹t trong viÖc n¨m b¾t nhu cÇu thÞ tr­êng ... th× sù c¹nh tranh ®ã còng lµm xuÊt hiÖn nhiÒu yÕu tè tiªu cùc ¶nh h­ëng ®Õn tèc ®é t¨ng tr­ëng cña doanh nghiÖp trong n­íc, râ nhÊt lµ s¶n xuÊt bia, bét goÆt, dÖt, da, l¾p r¸p ®iÖn tö ... (vÝ dô: c«ng ngiÖp ®iÖn tö liªn doanh t¨ng 35% th× khu vùc trong n­íc gi¶m ®i 5%). Môc ®Ých cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi nh»m thu ®­îc lîi nhuËn cao do ®ã hä lu«n t×m c¸ch khai th¸c lîi thÕ so s¸nh cña n­íc ta lµ gi¸ thuª lao ®éng rÎ. ë mét sè xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, c¸c nhµ ®Çu t­ ®· t×m c¸ch t¨ng c­êng ®é lao ®éng, c¾t xÐn tiÒn c«ng, ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm,thËm chÝ xóc ph¹m nh©n phÈm cña ng­êi lao ®éng, ph¶n øng tiªu cùc víi c¸n bé c«ng ®oµn ... nªn ®· dÈn ®Õn nhiÒu tranh chÊp vÒ lao ®éng x¶y ra trong xÝ nghiÖp ®ã. Trong thêi gian tíi, ®Ó ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam cã hiÖu qu¶ h¬n th× chóng ta cÇn cã biÖn ph¸p kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ trªn. §©y lµ c¸ch ®Ó t¹o ra mét m«i tr­êng ®Çu t­ lµnh m¹nh nh»m thu hót ngµy cµng nhiÒu vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi phôc vô cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc trong thêi gian tíi. 4. TriÓn väng cña ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i viÖt Nam. Trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Õn n¨m 2000 vµ nh÷ng n¨m tiÕp theo, §¶ng vµ ChÝnh phñ ®­a ra chØ tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong nh÷ng n¨m tíi cña ViÖt Nam lµ 9% - 10%/n¨m vµ phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2020 ®­a møc GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi t¨ng lªn 8 - 10 lÇn so víi hiÖn nay, t­¬ng ®­¬ng 2000 - 3000 USD/ng­êi_n¨m. §Ó thùc hiÖn môc tiªu ®ã, yªu cÇu vÒ vèn lµ mét trong nh÷ng th¸ch thøc lín nhÊt vµ khã gi¶i quyÕt nhÊt ®èi víi nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay. Theo tinh to¸n, trong giai ®o¹ng 2001 - 2010 chóng ta cÇn 250 - 300 tû USD. So víi n¨ng lùc tiÕt kiÖm néi ®Þa hiÖn t¹i cña ViÖt Nam th× con sè nµy rÊt lín. MÆt kh¸c, nguån vèn ODA kh«ng t¨ng thªm thËm chÝ cßn gi¶m. v× vËy, chóng ta cÇn ph¶i tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. H¬n n÷a, hiÖn nay xu h­íng ®Çu t­ n­íc ngoµi ®ang tõng b­íc chuyÓn biÕn vÒ khu vùc ch©u ¸. N­íc ta l¹i n»m ë vÞ trÝ thuËn lîi cña ch©u ¸, lµ ®Çu mèi cña c¸c tuyÕn giao th«ng. M«i tr­êng ®Çu t­ cña n­íc ta ®ang dÇn c¶i thiÖn nh»m n©ng cao tinh hÊp dÈn, mµ tr­íc m¾t lµ viÖc söa ®æi luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. Chóng ta ®· gia nhËp nhiÒu tæ chøc trªn thÕ giíi nh­ APEC, ASEAN vµ tiÕn tíi lµ WTO .... TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu trªn ®©y cho thÊy triÓn väng ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam sÎ gia t¨ng nhanh trong thêi gian tíi. PhÇn III Gi¶i ph¸p nh»m thu hót vµ sö dông vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cã hiÖu qu¶ 1. Kinh nghiÖm cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi trong viÖc thu hót, qu¶n lý vµ sö dông vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Nh×n vµo lÞch sö ph¸t triÓn cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi, ta thÊy hÇu nh­ c¸c n­íc khi b­íc vµo c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i hoa ®Êt n­íc ®Òu ph¶i tr¶i qua mét giai ®o¹n chuÈn bÞ nh»m t¹o tiÒn ®Ò vµ c¬ së cho c¸c b­íc tiÕp theo. Trong giai ®o¹n nµy ph¶i chuÈn bÞ ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt, ®Æc biÖt lµ vèn cho qu¸ tr×nh ®ã. Tuy nhiªn, tuú vµo ®iÒu kiÖn vµ lîi thÕ cña m×nh mµ mæi n­íc cã nh÷ng c¸ch thøc t¹o vèn kh¸c nhau, nh­ng nh×n chung cã thÓ ph©n thµnh hai c¸ch thøc t¹o dùng vèn c¬ b¶n sau. Thø nhÊt, c¸c n­íc t×m c¸ch t¹o dùng vèn theo con ®­êng h­íng néi tøc nguån vèn ®­îc t¹o dùng dùa vµo tÝch luü néi bé, ®Ò ra c¸c c¸ch thøc c¸c biÖn ph¸p nh»m thu hót vµ huy ®éng nguån vèn tõ d©n chóng. Thø h¹i, c¸c n­íc t×m c¸ch t¹o dùng vèn theo con ®­êng h­íng ngo¹i. B»ng c¸ch ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m thu hót vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi. ë phÇn nµy em xin tr×nh bµy kinh nghiÖm cña mét sè n­íc chÊu ¸ trong viÖc thu hót vµ sö dông nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. C¸c n­íc ASEAN. §Ó thóc ®Èy nhanh chãng qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, sö dông FDI cña c¸c n­íc ASEAN kh«ng chØ nh»m gi¶i quyÕt c¸c khã kh¨n vÒ nguån vèn, kØ thuËt mµ cßn nh»m vµo môc tiªu n©ng dÇn vai trß qu¶n lÝ vµ c¶i thiÖn vÞ trÝ cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong n­íc, ®Æc biÖt giai cÊp t­ b¶n t­ nh©n néi ®Þa. TÝnh chÊt nµy ®­îc thÓ hiÖn râ rµng trong c¸c ®¹o luËt thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, c¸c chÝnh s¸h ph©n bè vµ sö dông c¸c luång FDI cña c¸c n­íc ASEAN. Tû lÖ liªn doanh ë c¸c n­íc ASEAN chiÕm kho¶ng 80%tæng sè vèn FDI. Khi c¸c n­íc ASEAN b­íc vµo thËp kû 90, do nh÷ng thay ®æi vÒ mÆt cÇu thÞ tr­êng quèc tÕ ®ßi hái c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao vµ hµml­îng kû thuËt cao ®· dÈn ®Õn nh÷ng thay ®æi vÒ tû lÖph©n bè FDI trong c¸c ngµnh kinh tÕ ë c¸c n­íc nµy MÆc dï tû lÖ FDI trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn vÈn lín h¬n c«ng nghiÖp chÕ t¹o. Nh­ng bªn c¹nh c¸c ngµnh ®ã ®· xuÊt hiÖn nhiÒu dù ¸n ®Çu t­ trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm trung gian. MÆt kh¸c cïng víi nh÷g thay ®æi vÒ kÕt cÊu ®Çu t­, c¸c h×nh thøc ®µu t­ cña c¸c n­íc ASEAN còng cã nh÷ng biÕn ®æi. HiÖn nay, bªn c¹nh c¸c h×nh thøc liªn doanh cßn xuÊt hiÖn c¸c h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn, c¸c xÝ nghiÖp 100% vèn cña t­ b¶n néi ®Þa, thËm chÝ c¸c h×nh thøc liªn doanh gi÷a c¸c n­íc ASEAN víi c¸c ®èi t¸c kh¸c ngoµi ASEAN hoÆc lµ c¸c h×nh thøc tiÕp nhËn FDI vµ t¸i ®Çu t­ tõ ASEAN sang c¸c nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn h¬n. b. Trung Quèc. Trung Quèc ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng n­íc cã tèc ®é ph¸t triÓn m¹nh nhÊt khu vùc ch©u ¸ còng nh­ toµn thÕ giíi. Tõ n¨m 1979 ®Õn hÕt n¨m 1996, Trung Quèc ®· phª chuÈn 283793 dù ¸n dïng vèn n­íc ngoµi víi tæng sè vèn kÝ kÕt ®¹t 469,33 tû USD. Trong ®ã cã 177,22tû USD ®· ®­îc ®­a vµo sö dông. Tû lÖ vèn ®· ®­îc ®­a vµo sö dông lµ 37,76%. Vµo thêi ®iÓm cuèi n¨m 1996, ë Trung Quèc ®· cã kho¶ng 140000 xÝ nghiÖp dïng vèn n­êc ngoµi ®ang ho¹t ®éng. Kho¶ng 200 trong sè 500 tËp ®oµn kinh doanh lín nhÊt thÕ giíi ®· ®Çu t­ vµo Trung Quèc. Tõ n¨m 1993 ®Õn nay, Trung Quèc chØ ®øng thø hai sau Hoa Kú xÐt vÒ khèi l­îng thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. §Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ ®ã lµ nhê vµo c¸c chÝnh s¸ch, c¬ cÊu ®Çu t­ hîp lý cña nhµ n­íc, cô thÓ lµ: b.1. C¸c chÝnh s¸ch biÖn ph¸p hñ yÕu. Mét lµ. Më réng ®Þa bµn thu hót vèn vµ t¹o m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi. §èi víi c¸c khu vùc ven biÓn cã nhiÒu thuËn lîi h¬n vÒ giao th«ng, c¬ së h¹ tÇng ... ®­îc chän më c÷a tr­íc. ë c¸c n¬i nh­ tØnh Quang §«ng, Phóc KiÕn gÇn víi Hång C«ng, §¹i Loan lµ quª h­¬ng cña nh÷ng hoa kiÒu giµu cã ®­îc chän lµ n¬i ®Ó thµnh lËp c¸c ®Æc khu kinh tÕ. §ång thêi víi qu¸ tr×nh më réng ®Þa bµn thu hót vèn, trung Quèc thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch t¹o dùng m«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi. §ã lµ dïng vãn vay kÕt hîp víi huy ®éng c¸c nguån lùc trong n­íc ®Ó x©y dùng vµ c¶i t¹o c¬ së h¹ tÇng, ph¸t triÓn c¸c tuyÕn ®­êng bé, ®­êng s¾t, s©n bay .... §ªn nay Trung Quèc ®· ban hµnh h¬n 500 v¨n b¶n ph¸p lý, tõ c¸c bé luËt ®Õn nh÷ng quy ®Þnh liªn quan ®Õn c¸c quan hÖ ®èi ngo¹i cña FDI. Hai lµ. C¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i. Trung Quèc ®· thùc hiÖn nhiÒu chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Æc biÖt lµ vÒ thuÕ. Bªn c¹nh ­u ®·i vÒ thuÕ, Trung Quèc cßn ­u nhiÒu ®·i kh¸c ¸p dông cho c¸c donah nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nh»m khuyÕn khÝch c¸c ho¹t ®éng: t¸i ®µu t­, kÐo dµi kú h¹n kinh doanh hay nh÷ng ­u ®·i vÒ khu vùc ®Çu t­. Ba lµ. §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc ®Çu t­ vµ chñ ®Çu t­. - VÒ h×nh thøc ®Çu t­: Cho ®Õn nay, ë Trung Quèc vÈn chØ cã ba h×nh thøc chÝnh ®ã lµ xÝ nghiÖp chung vèn kinh doanh, xÝ nghiÖp hîp t¸c kinh doanh, vµ xÝ nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi. -VÒ chñ ®Çu t­: Trung Quèc quan t©m khuyÕn khÝch ®Çu t­ ®èi víi c¸c hoa kiÒu ë Hång C«ng, §¹i Loan, Ma Cao mÆt kh¸c, c¸c chñ ®Çu t­ cßn lµ c¸c c«ng ty Mü, §øc, NhËt b¶n, Anh, Ph¸p ... ®­îc khuyÕn khÝch vµo Trung Quèc. Trong nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû nµy, Trung Quèc liªn tôc ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p quan träng ®Ó c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ cho phï hîp víi nh÷ng ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ. + Träng t©m cña c¸c yªu cÇu vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc chuyÓn tõ sè l­îng sang chÊt l­îng. + Tõng b­íc xo¸ bá c¸c chÝnh s¸ch ­u tiªn ®èi víi FDI th«ng qua t¸i ®iÒu chØnh biÓu thuÕ quan cho phï hîp víi c¸c xu h­íng míi cña quèc tÕ. + Thóc ®Èy c¶i c¸ch tµi chÝnh vµ c¶i c¸ch hÖ thèng ngo¹i th­¬ng gi¶m tèi thiÓu viÖc h¹n chÕ nh÷ng ho¹t ®éng cña c¸c xÝ ngiÖp dïng vèn n­íc ngoµi. + KhuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo c¸c khu vùc miÒn trung vµ miÒn t©y. + TiÕp tôc c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­, t¨ng c­êng b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c nhµ kinh doanh n­íc ngoµi qua t¨ng c­êng c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt. b.2. VÒ c¬ cÊu ®Çu t­. TÝnh ®Õn n¨m 1995, 57,1% tæng sè vèn FDI vµo Trung Quèc ®­îc ®­a vµo c¸c ngµnh CN: 36,2% vµo c¸c ngµnh dÞch vô; 5%vµo c¸c ngµnh n«ng nghiÖp, nghÒ rõng, ch¨n nu«i, gia sóc, nghÒ c¸, b¶o vÖ nguån n­íc. Trong hai n¨m 1996 - 1997, vèn FDI vµo c¸c ngµnh dÞch vô bao gåm bÊt ®éng s¶n, tµi chÝnh, b¶o hiÓm, t­ vÊn ... ®Òu gia t¨ng. HiÖn nay,123 ng©n hµng vµ c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi ®ang ho¹t ®éng kinh doanh t¹i Trung Quèc ®· thu hót ®­îc tæng sè 2,94 tû USD tiÒn göi. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 1994, tæng sè vèn mµ c¸c ng©n hµng nµy cho vay ®· lªn tíi 26,1tû USD, trong ®ã 94% lµ cho vay trong n­íc. b.3. T×nh h×nh s÷ dông vèn FDI trong mét sè ngµnh c«ng nghiÖp. Trong nh÷ng lÜnh vùc, s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp dïng vèn FDI chiÕm mét tû phÇn ¸p ®¶o. Ch¼ng h¹n c¸c s¶n phÈm cña Motorola, chiÕm 70% trong thÞ tr­êng c¸c thiÕt bÞ th«ng tin - truyÒn tin ë Trung Quèc. Trong ngµnh s¶n xuÊt xe ®¹p cã tíi 25% sè xe ®¹p TQ do c¸c liªn doanh chÕ t¹o. Trong ngµnh s¶n xuÊt «t« - xe m¸y, tÝnh ®Õn 1995 TQ ®· thµnh lËp ®­îc 350 c¬ së liªn doanh, thu hót tæng sè 1,5 tû.USD FDI. Trong ngµnh c«ng nghiÖp ho¸ häc, FDI tËp trung vµo hai lÜnh vùc thu lîi caolµ: s¶n xuÊt c¸c lo¹i lèp xe vµ cacbonatnatri. Tèc ®é thu hót FDI trong ngµnh d­îc phÈm d­êng nh­ cao h¬n. Trong thêi gian 1994, ë TQ cã 1313 liªn doanh. N¨m1995, con sè lªn toÝ 1500.Trong ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn tö vµo cuãi n¨m 1992, TQ ®· thµnh lËp ®­îc 4820 c¬ së liªn doanh víi n­íc ngoµi. Trong n¨m 1993, c¸c xÝ nghiÖp dïng vèn n­íc ngoµi ®· t¹o ra 1/3 gi¸ trÞ s¶n l­îng cña ngµnh. Trong 15 n¨m qua, ngµnh ®· sö dông 2tû.USD FDI, t­¬ng ®­¬ng 1/3 gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh ®Çu t­ vµo toµn ngµnh. Thùc tÕ cho thÊy, FDI kh«ng chØ gióp TQ cã thªm nguån vèn, kû thuËt tiªn tiÕn cÇn thiÕt cho ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c«ng nghiÖp ho¸ mµ cßn ®em ®Õn cho TQ c¸c kinh nghiÖm qu¶n lý cã hiÖu qu¶, ®ång thêi t¨ng søc c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm TQ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Tãm l¹i, kinh nghiÖm thu hót vµ sö dông vèn n­íc ngoµi cña mét sè n­íc khu vùc ch©u ¸ xuÊt ph¸t tõ ®Æc thï cña tõng n­íc, nhãm n­íc. Mæi mét h×nh thøc s÷ dông vèn bªn ngoµi cã t¸c dông hiÖu qu¶ ®Õn môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ phï hîp víi c¸ch lùa chän cña mæi n­íc. Kh«ng thÓ cã sù sao chÐp vµ ¸p dông m¸y mãc ph­¬ng ph¸p cña mét n­íc nµy cho n­íc kh¸c 2. C¸c gi¶i ph¸p thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Trªn c¬ së thùc tr¹ng vÒ triÓn väng cña vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam, ®Ó thu hót vµ sö dông ngµy cµng cã hiÖu qu¶ ngu«n vèn nµy, em xin kiÕn nghÞ hai nhãm gi¶i ph¸p sau. 2.1 C¸c gi¶i ph¸p tr­íc mÆt Trong bèi c¶nh cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc võa ®i qua, c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi sau nh÷ng khã kh¨n to lín th× b©y giê ®ang dÇn kh«i phôc. N­íc ta chÞu ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng Ýt h¬n c¸c n­íc trong khu vùc nªn trong thêi gian tíi, ®Ó thu hót v