Luận văn Đánh giá khả năng sinh trưởng và ảnh hưởng của cây ngô ủ chua đến năng suất, chất lượng sữa của đàn bò sữa nuôi tại huyện Đông Triều tỉnh Quảng Ninh

n đầu vào lúc 16 - 18 tháng tuổi. • Bò lai F2 (Lai F1 x Holstein Friesian) Nguồn gốc: Bò lai F2 được tạo ra bằng cách cho lai tiếp bò cái lai F1 với bò đực Hà Lan (bò lai F2 có 75% máu Hà Lan) Đặc điểm ngoại hình: Bò lai F2 có đặc điểm ngoại hình gần giống với bò Hà Lan thuần, mầu lông lang trắng đen. Sức sản xuất: Giai đoạn trưởng thành bò đực có khối lượng cơ thể đạt từ: 600 - 700kg, bò cái có khối lượn g cơ thể đ ạt từ: 4 0 - 480kg, bê sơ sinh: 30 - 35 kg Sức sản xuất sữa: Sản lượng sữa bình quân đạt 3000 - 3500kg/chu kỳ hoặc cao hơn, tỷ lệ mỡ sữa từ 3,4 - 3,8%. Khả năng sinh sản: Nếu nuôi tốt thì bò cái có thể phối giống lần đầu vào lúc 13 - 18 tháng tuổi. • Bò lai F3 (Lai F2 x Holstein Friesian) Nguồn gốc: Bò lai F3 được tạo ra bằng cách cho lai tiếp bò cái lai F2 với bò đực Hà Lan (bò lai F3 có 87,5% máu Hà Lan). Đặc điểm ngoại hình: Bò lai F3 có mầu lông lang trắng đen (màu trắng nhiều hơn). Bò cái F3 có tầm vóc khối lượng lớn 400 - 500 kg. Bầu vú phát triển. Bò thích nghi kém hơn nhưng nếu được nuôi dưỡng chăm sóc tốt thì sẽ cho năng suất sữa cao. 1.3. Một số thông tin chính về tỉnh Quảng Ninh và huyện Đông Triều 1.3.1. Một số thông tin chính về tỉnh Quảng Ninh Tỉnh Quảng Ninh là tỉnh nằm ở phía Đông Bắc Việt Nam, có tổng diện tích tự nhiên toàn tỉnh là: 6.110,81 km2, bờ biển dài 250 km và dân số Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http:// www.lrc-tnu.edu.vn 45 1.126.698 người, với 8 dân tộc anh em chủ yếu sinh sống đó là: Kinh, Tày, Nùng, Sán Dìu, Mường, Sán Chay, Hoa và Dao. Tỉnh Quảng Ninh có 2 thành phố, 2 thị xã, 10 huyện gồm: Thành phố Hạ Long; Thành phố Móng Cái ; các thị xã: Cẩm Phả, Uông Bí ; các huyện: Bình Liêu, Hải Hà, Đầm Hà, Tiên Yên, Ba Chẽ, Vân Đồn, Hoành Bồ, Đông Triều, Cô Tô, Yên Hưng. Thùc hiÖn QuyÕt ®Þnh sè 167/2001/Q§-CP ngµy 26/10/2001 cña Thñ T­íng ChÝnh phñ vÒ viÖc ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a ë ViÖt Nam thêi kú 2001 - 2010, tØnh Qu¶ng Ninh lµ mét trong 30 tØnh trong c¶ n­íc ®· x©y dùng dù ¸n ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a. T×nh h×nh ch¨n nu«i bß s÷a cña tØnh Qu¶ng Ninh trong nh÷ng n¨m võa qua cã nhiÒu khã kh¨n v× lµ mét tØnh lÇn ®Çu tiªn triÓn khai ch¨n nu«i bß s÷a, c¬ së vËt chÊt ban ®Çu hÇu nh­ ch­a cã g×, ®µn bß cña tØnh khi tiÕn hµnh dù ¸n chñ yÕu lµ gièng bß ®Þa ph­¬ng tÇm vãc nhá, n¨ng suÊt thÊp. §Æc biÖt khã kh¨n h¬n trong lÜnh vùc ch¨n nu«i bß lµ tr×nh ®é ch¨n nu«i thÊp, vÉn cßn n»m trong t×nh tr¹ng ch¨n nu«i qu¶ng canh, nh©n d©n chñ yÕu ch¨n th¶ tù do lµ chÝnh, ng­êi d©n ch­a ®­îc tiÕp cËn vµ hiÓu biÕt vÒ kü thuËt ch¨n nu«i bß s÷a, c¸n bé kü thuËt vÒ ch¨n nu«i bß s÷a khi b¾t ®Çu tiÕn hµnh dù ¸n hÇu nh­ ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm, thÞ tr­êng tiªu thô s÷a ch­a h×nh thµnh. Bªn c¹nh nh÷ng khã kh¨n, ngµnh ch¨n nu«i bß s÷a tØnh Quảng Ninh còng cã nh÷ng thuËn lîi, cã dù ¸n ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a, dù ¸n nµy ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng dù ¸n träng ®iÓm cña tØnh vµ ®­îc sù quan t©m chØ ®¹o vµ ®Çu t­ rÊt lín cña Héi ®ång nh©n d©n, UBND tØnh vµ sù gióp ®ì vÒ khoa häc kü thuËt vµ trang thiÕt bÞ cña Ban qu¶n lý ch¨n nu«i bß s÷a Quèc gia. §Ó ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a trªn ®Þa bµn tØnh Quảng Ninh, nh»m chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ trong n«ng nghiÖp, UBND tØnh Quảng Ninh ®· phª duyÖt dù ¸n ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a t¹i QuyÕt ®Þnh Sè 3211/Q§-UB ngµy 16 th¸ng 9 năm 2003 víi néi dung c¬ b¶n nh­ sau: Dù ¸n ph¸t triÓn ch¨n nu«i Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http:// www.lrc-tnu.edu.vn 46 bß s÷a tØnh Qu¶ng Ninh ®­îc giao trùc tiÕp cho C«ng ty CP§T & XNK Qu¶ng Ninh lµm chñ dù ¸n. - Môc tiªu + PhÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 toµn tØnh Quảng Ninh cã 1000 con bß s÷a. + ChuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ h×nh thµnh mét nghÒ míi trong lÜnh vùc ch¨n nu«i cho ng­êi d©n trong huyÖn. - Gi¶i ph¸p chñ yÕu + Tr­íc m¾t dự án phát triển chăn nuôi bò sữa được triển khai tại huyện Đông Triều trên địa bàn 3 xã: Bình Khê, Việt Dân, An Sinh. + VÒ c«ng t¸c tæ chøc thùc hiÖn: C«ng ty CP§T & XNK Qu¶ng Ninh thµnh lËp Ban dù ¸n bß s÷a. Ban qu¶n lý dù ¸n cña C«ng ty lµm nhiÖm vô tham m­u cho tØnh vÒ chuyªn m«n vµ c¸c gi¶i ph¸p vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch trong viÖc ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a, ë huyÖn cã Ban chØ ®¹o dù ¸n huyÖn víi nhiÖm vô chØ ®¹o viÖc triÓn khai thùc hiÖn dù ¸n t¹i c¬ së. + Dù ¸n lÊy h×nh thøc lai t¹o gièng vµ ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a n«ng hé lµ chÝnh, víi quy m« mçi hé nu«i tõ 3 - 5 con trở lên. + TËp huÊn kü thuËt cho c¸c hé n«ng d©n vÒ ch¨n nu«i bß s÷a. + X©y dùng ®éi ngò c¸n bé kü thuËt chuyªn tr¸ch vÒ c«ng t¸c ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a. Tæ chøc tËp huÊn chuyªn s©u n©ng cao tr×nh ®é vÒ lÜnh vùc ch¨n nu«i bß s÷a cho hÖ thèng c¸n bé kü thuËt lµm c«ng t¸c chØ ®¹o. + Tæ chøc m¹ng l­íi vµ x©y dùng c¸c c¬ së thu gom s÷a, t¹o ®iÒu kiÖn phèi hîp víi C«ng ty sữa Quốc Tế ký hîp ®ång tiªu thô s÷a cho c¸c hé ch¨n nu«i bß s÷a. - ChÝnh s¸ch chñ yÕu + Mçi hé mua bß ®­îc tØnh hç trî: 2 triÖu ®ång/con. + C¸c hé nu«i bß ®­îc vay vèn ng©n hµng 10 triệu đồng/1con bß và kh«ng phải trả l·i suÊt ng©n hµng trong vßng 3 n¨m ®Çu. + TØnh hç trî tiÒn mua b¶o hiÓm cho bß: 1 triÖu ®ång/con trong 3 n¨m ®Çu. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http:// www.lrc-tnu.edu.vn 47 + Hç trî tiÒn trång cá lÇn ®Çu: 100.000 ®ång/sµo. + Hç trî tiÒn TTNT lÇn ®Çu cho bß: 100.000 ®ång/con. + Hµng n¨m TØnh cÊp kinh phÝ cho dù ¸n ho¹t ®éng, theo tiÕn ®é vµ kÕ ho¹ch cña dù ¸n ®­îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt. Nh÷ng n¨m ®Çu thùc hiÖn ®· gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, c¬ së vËt chÊt kü thuËt hÇu nh­ ch­a cã g×. §Æc biÖt lµ tr×nh ®é khoa häc kü thuËt trong lÜnh vùc ch¨n nu«i bß s÷a cßn rÊt xa l¹ víi ng­êi ch¨n nu«i, t×nh h×nh thÞ tr­êng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ tiªu thô s÷a ®ang cã biÕn ®éng vÒ gi¸ c¶ kh«ng thuËn lîi cho dù ¸n (Gi¸ vËt t­ ®Çu vµo trong n¨m 2004, 2005 liªn tôc t¨ng, trong khi ®ã gi¸ s÷a biÕn ®éng ch­a t­¬ng xøng víi gi¸ ®Çu vµo). MÆc dï, viÖc ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a thêi gian ®Çu gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n nh­ng víi sù phèi hîp vµ cè g¾ng cña tØnh, C«ng ty CP§T & XNK Qu¶ng Ninh vµ huyÖn §«ng TriÒu sau mét thêi gian, dù ¸n bß s÷a ®· ®¹t ®­îc kÕt qu¶ nh­ sau: N¨m 2008, toµn tØnh cã 106 hé nu«i bß s÷a vµ tæng ®µn bß s÷a lµ 394 con (Nguån: Dù ¸n ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a tØnh Qu¶ng Ninh n¨m 2008 [9]). - T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô s÷a Ban dù ¸n ®· thµnh lËp 3 Tr¹m thu mua s÷a t­¬i t¹i 3 x·: An Sinh, B×nh Khª, ViÖt D©n ®Ó thu mua s÷a trùc tiÕp tõ c¸c hé ch¨n nu«i. HÖ thèng thu mua s÷a t­¬i t¹i c¸c Tr¹m ®­îc Ban dù ¸n trang bÞ ®Çy ®ñ c¸c ph­¬ng tiÖn cÇn thiÕt vµ hiÖn nay ®ang ho¹t ®éng tèt, gióp c¸c hé ch¨n nu«i tiªu thô s÷a. - C«ng t¸c ch¨m sãc nu«i d­ìng ®µn bß s÷a Ban dù ¸n bß s÷a th­êng xuyªn kiÓm tra, ®«n ®èc c¸c c¸n bé kü thuËt theo dâi bß s÷a t¹i c¸c x· vµ h­íng dÉn c¸c chñ hé ch¨n nu«i thùc hiÖn ®óng c¸c quy tr×nh kü thuËt vÒ ch¨n nu«i bß s÷a. MÆt kh¸c tr­íc khi cã ®iÒu kiÖn thêi tiÕt bÊt lîi, Ban dù ¸n ®Òu th«ng b¸o ®Õn c¸c hé vµ h­íng dÉn c¸c hé ch¨n nu«i phßng chèng nh­: chèng rÐt vÒ mïa ®«ng, chèng nãng vÒ mïa hÌ. - ThuËn lîi Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http:// www.lrc-tnu.edu.vn 48 + Dù ¸n ch¨n nu«i bß s÷a ®­îc c¸c cÊp, c¸c ngµnh tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng quan t©m, chØ ®¹o vµ gióp ®ì nhiÒu mÆt. + Ban dù ¸n bß s÷a ®· cã nhiÒu kinh nghiÖm trong c«ng t¸c chØ ®¹o. + C¸c hé ch¨n nu«i bß s÷a ®· ®­îc trang bÞ kü thuËt vµ ®· ®óc rót ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm thùc tÕ trong ch¨n nu«i bß s÷a. + §µn bß s÷a cña huyÖn ®ang tõng b­íc ®­îc chän läc vµ c¶i t¹o. + C«ng t¸c thô tinh nh©n t¹o vµ thu gom tiªu thô s÷a t­¬i ®ang tõng b­íc ®­îc n©ng cao vµ ®i vµo æn ®Þnh. - Khã kh¨n + Ch¨n nu«i bß s÷a lµ mét nghÒ míi, ®ßi hái kü thuËt vµ ®Çu t­ cao. + C¬ cÊu ®µn bß s÷a trong ®ã cßn nhiÒu bß n¨ng suÊt s÷a thÊp nªn s¶n l­îng s÷a chung cña ®µn bß ch­a cao. + Nguån thøc ¨n ch­a ®­îc ®Çy ®ñ vÒ l­îng vµ chÊt, l¹i ch­a cã kÕ ho¹ch dù tr÷ thøc ¨n trong mïa khan hiÕm thøc ¨n th« xanh. 1.3.2. Một số thông tin chính về huyện Đông Triều * §iÒu kiÖn tù nhiªn huyÖn Đông Triều - VÞ trÝ ®Þa lý §ång Triều lµ huyÖn cöa ngâ phÝa T©y cña TØnh, c¸ch Thµnh phè H¹ Long 78 km, c¸ch Hµ Néi 90 km, huyÖn cã vÞ trÝ ®Þa lý nh­ sau: + PhÝa Nam gi¸p huyện Kinh Môn tỉnh Hải Dương. + PhÝa B¾c gi¸p huyÖn Lục Nam tỉnh Bắc Giang. + PhÝa T©y gi¸p huyÖn Chí Linh tỉnh Hải Dương. + PhÝa §«ng gi¸p huyÖn Thủy Nguyên - Thành phố Hải Phòng. Toµn huyÖn cã 19 x·, nh×n chung ®©y lµ mét huyÖn cã vÞ trÝ thuËn lîi cho viÖc giao l­u, trao ®æi mua b¸n hµng ho¸. - §Þa h×nh vµ ®Êt ®ai + §Þa h×nh: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http:// www.lrc-tnu.edu.vn 49 §Þa h×nh huyÖn §«ng TriÒu thÊp dÇn tõ B¾c xuèng Nam, phÝa B¾c cã vßng cung nói §«ng TriÒu trïng ®iÖp; phÝa Nam lµ nh÷ng c¸nh ®ång tròng dÔ ngËp; vïng phÝa §«ng cã c¸c d·y nói cßn phÝa T©y lµ hÖ thèng c¸c s«ng. + §Êt ®ai: DiÖn tÝch ®Êt tù nhiªn cña toµn huyÖn lµ: 39.722,62 ha (chiÕm 6,8) diÖn tÝch tù nhiªn cña toµn tØnh, ®­îc sö dông vµo c¸c lo¹i môc ®Ých sau: DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp : 10.536,52 ha DiÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp : 14.032,12 ha DiÖn tÝch ®Êt chuyªn dïng : 4.785,56 ha DiÖn tÝch ®Êt thæ c­ : 1.080,56 ha DiÖn tÝch ®Êt ch­a sö dông : 9.287,86 ha So với c¸c huyện của tỉnh, địa h×nh đất đai của huyện Đ«ng Triều rất thuận lợi cho viÖc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Do ®Þa h×nh ®a d¹ng nªn huyÖn cã thÓ ph¸t triÓn nhiÒu lo¹i c©y trång vµ ch¨n nu«i gia sóc. * T×nh h×nh ph¸t triÓn ch¨n nu«i: HiÖn nay ngµnh ch¨n nu«i cña huyÖn ®ang ph¸t triÓn theo h­íng ch¨n nu«i hé gia ®×nh chñ yÕu lµ ch¨n nu«i tr©u bß, lîn vµ gia cÇm chó träng nhÊt lµ ch¨n nu«i lîn. Cßn ch¨n nu«i nhµ n­íc cã hai trang tr¹i trªn ®Þa bµn huyÖn lµ n¬i gi÷ gièng lîn Mãng C¸i cña tØnh, ®ã lµ trang tr¹i ch¨n nu«i Trµng B¹ch thuéc Së N«ng NghiÖp vµ N«ng tr­êng B×nh Khª thuéc Bé N«ng NghiÖp. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http:// www.lrc-tnu.edu.vn 50 Chương 2 ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Đối tượng nghiên cứu - Bò sữa lai F2 (♂HF x ♀F1) và F3 (♂HF x ♀F2) nuôi tại huyện Đông Triều tỉnh Quảng Ninh. - Cây ngô ủ chua bổ sung trong khẩu phần ăn của bò sữa. 2.2. Địa điểm, thời gian nghiên cứu 2.2.1. Địa điểm nghiên cứu - Đề tài được triển khai tại nông hộ chăn nuôi bò sữa thuộc huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. 2.2.2. Thời gian nghiên cứu - Từ tháng 3 năm 2007 đến tháng 3 năm 2009. 2.3. Nội dung nghiên cứu 2.3.1. Thực trạng đàn bò sữa ở huyện Đông Triều tỉnh Quảng Ninh - Số lượng và sự phân bố đàn bò sữa ở huyện Đông Triều tỉnh Quảng Ninh. - Cơ cấu đàn bò sữa của huyện Đông Triều tỉnh Quảng Ninh. 2.3.2. Nghiên cứu một số chỉ tiêu về sinh trưởng và cấu tạo thể hình của đàn bê cái hậu bị và đàn bò tơ hướng sữa nuôi tại huyện Đông Triều tỉnh Quảng - Sinh trưởng tích lũy (kg/con). - Sinh trưởng tuyệt đối (g/con/ngày) - Sinh trưởng tương đối (%). - Kích thước một số chiều đo chính của bò: Vòng ngực, dài thân chéo, cao vây, vòng ống. - Một số chỉ số thể hình: Khối lượng, dài thân, tròn mình, to xương. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http:// www.lrc-tnu.edu.vn 51 2.3.3. Nghiên cứu các chỉ tiêu sinh lý sinh dục và khả năng sản xuất sữa của đàn bò sữa nuôi tại huyện Đông Triều - Tuổi động dục lần đầu (tháng tuổi). - Khối lượng động dục lần đầu (kg/con). - Tuổi phối giống lần đầu (tháng tuổi). - Khối lượng phối giống lần đầu(kg/con). - Chu kỳ động dục (ngày). - Thời gian mang thai (ngày). - Thời gian động dục trở lại (ngày). - Khối lượng sơ sinh (kg/con). - Năng suất sữa (kg/con/ngày). - Sản lượng sữa bình quân/chu kỳ (kg/con/chu kỳ). 2.3.4. Nghiên cứu ảnh hưởng của của cây ngô ủ chua đến khả năng sản xuất của bò sữa - Thành phần hóa học của cây ngô tươi và cây ngô ủ chua. - Ảnh hưởng của cây ngô ủ chua tới năng suất sữa của đàn bò thí nghiệm. - Ảnh hưởng của cây ngô ủ chua đến chất lượng sữa: Phân tích thành phần hóa học của sữa bò thí nghiệm gồm các chỉ tiêu: vật chất khô, protein, lipit, khoáng tổng số. 2.4. Phương pháp nghiên cứu 2.4.1. Điều tra tình hình phát triển chăn nuôi bò sữa tại huyện Đông Triều tỉnh Quảng Ninh - Sử dụng phương pháp điều tra nhanh nông thôn có sự tham gia của người dân, kết hợp với kế thừa số liệu theo dõi thống kê của huyện. 2.4.2. Theo dõi một số chỉ tiêu về sinh trưởng của bê và đàn bò sữa của huyện Đông Triều tỉnh Quảng Ninh ở các lứa tuổi từ sơ sinh đến 36 tháng tuổi, gồm các chỉ tiêu - Sinh trưởng tích lũy: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http:// www.lrc-tnu.edu.vn 52 Khối lượng bê sơ sinh được xác định bằng cân bê sau khi đẻ, trước khi bú sữa đầu . Khối lượng bê qua các tháng tuổi được xác định bằng phương pháp cân trực tiếp và đo các chiều bằng thước dây. Việc xác định khối lượng của bò lai hướng sữa được tính theo công thức: Pkg = 90,1 x Vòng ngực2 x DTC (m) (Theo Đào Hằng Trang và CTV, 2007) [32] - Tốc độ sinh trưởng tuyệt đối và tương đối của gia súc: Chúng tôi dùng các công thức sau : + Sinh tr­ëng tuyÖt ®èi ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: A = W1 - W0 (g/con/ngµy) t1 - t0 Trong ®ã: - A : Sinh trưởng tuyệt đối - W0, W1 lµ khèi l­îng t­¬ng øng víi c¸c thêi ®iÓm t0, t1. + Sinh tr­ëng t­¬ng ®èi ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: R(%) = W1 - W0 x 100 W1 + W0 2 Trong ®ã: - R : Sinh trưởng tương đối - W0, W1 lµ khèi l­îng t­¬ng øng víi c¸c thêi ®iÓm t0, t1. - KÝch th­íc mét sè chiÒu ®o chÝnh ë c¸c thêi ®iÓm tõ s¬ sinh ®Õn 36 th¸ng tuæi: + Dµi th©n chÐo (DTC) + Cao v©y (CV) + Vßng ngùc (VN) + Vßng èng (VO) - C¸ch ®o c¸c chiÒu: - Dµi th©n chÐo: Kho¶ng c¸ch tõ mỏm tr­íc cña x­¬ng b¶ vai ®Õn mỏm cña x­¬ng u ngåi (dïng th­íc d©y hoÆc th­íc gËy). Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http:// www.lrc-tnu.edu.vn 53 - Vßng ngùc: Chu vi quanh ngùc tiÕp gi¸p víi phÝa sau x­¬ng b¶ vai (dïng th­íc d©y). - Cao v©y: Kho¶ng c¸ch tõ mÆt ®Êt ®Õn u vai (dïng th­íc gËy). - Vßng èng: Lµ chu vi 1/3 phÝa trên x­¬ng bµn ch©n tr­íc (dïng th­íc dây). - TÝnh mét sè chØ sè cÊu t¹o thÓ h×nh: 2.4.3. Nghiên cứu ảnh hưởng của việc sử dụng cây ngô ủ chua đến khả năng sản xuất sữa của bò sữa Thí nghiệm được bố trí theo phương pháp phân lô so sánh, thí nghiệm gồm 3 lô, các lô đảm bảo các yếu tố sau: Sự đồng đều về giống, tuổi, khối lượng, chu kỳ sữa, khả năng tiết sữa, thời gian vắt, chăm sóc và nuôi dưỡng và cho ăn cùng một lượng thức ăn tinh (0,45kg/1 lít sữa). Sự khác nhau giữa các lô là: Lô đối chứng không cho ăn cây ngô ủ chua, lô thí nghiệm 1 và 2 cho ăn thức ăn xanh và cây ngô ủ chua với các mức khác nhau, cụ thể là: - Lô đối chứng cho ăn: 35kg cỏ tươi/con/ngày + 0kg cây ngô ủ chua. - Lô TN1 cho ăn: 25kg cỏ tươi/con/ngày + 10kg cây ngô ủ chua. - Lô TN2 cho ăn: 20kg cỏ tươi/con/ngày + 15kg cây ngô ủ chua. * Cách cho ăn: - Thức ăn tinh cho ăn 2 lần/ngày. + ChØ sè dµi th©n (CSDT) (%) 100x CV DTCCSDT = + ChØ sè khèi l­îng (CSKL) (%) 100x CV VNCSKL = + ChØ sè trßn m×nh (CSTM) (%) 100x DTC VNCSTM = + ChØ sè to x­¬ng (CSTX) (%) 100x CV VOCSTX = Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http:// www.lrc-tnu.edu.vn 54 - Thức ăn xanh trộn lẫn với cây ngô ủ chua: Cho ăn 2 lần/ngày sau khi ăn thức ăn tinh. * Sơ đồ thí nghiệm được bố trí như sau: Bảng 2.1. Sơ đồ bố trí thí nghiệm Chỉ tiêu Đơn vị Lô đối chứng Lô thí nghiệm I Lô thí nghiệm II Số lượng Con 5 5 5 Loại bò F2(HF x F1) F2(HF x F1) F2(HF x F1) Khối lượng TB Kg 425,20 ± 3,11 424,74 ± 3,29 425,90 ± 5,57 Chu kỳ vắt sữa Chu kỳ 2 2 2 Tháng vắt sữa Tháng 3,3 ± 0,22 3,6 ± 0,57 3,4 ± 0,67 Thời gian theo dõi Ngày 90 90 90 Khẩu phần: - Hỗn hợp tinh kg/1kg sữa 0,45 0,45 0,45 - Thức ăn thô xanh + Thức ăn củ quả kg/con Cỏ tươi 35 kg Cỏ tươi Cỏ tươi 25 kg + 10kg cây ngô ủ chua 20 kg + 15kg cây ngô ủ chua * Chỉ tiêu và phương pháp theo dõi - Khối lượng bò (kg) xác định bằng phương pháp đo các chiều đo của bò bằng thước dây. Công thức để xác định khối lượng thông qua các chiều đo của bò như sau: Pkg = 90,1 x Vòng ngực2 x DTC (m) - Thành phần hoá học sữa của bò lai F2, thành phần hóa học của cây ngô tươi, cây ngô ủ chua được phân tích tại Phòng thí nghiệm Trung tâm Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên. - Năng suất sữa bò bình quân qua các tháng thí nghiệm (kg/con/ngày). - Ảnh hưởng của việc sử dụng cây ngô ủ chua trong khẩu phần tới thành phần hoá học của sữa: VCK, protein, lipit, khoáng. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http:// www.lrc-tnu.edu.vn 55 - Phương pháp phân tích: + VCK: Theo TCVN 4326 - 2001 (ISO 6496:1999) + Đạm tổng số (%): Theo TCVN 4328 - 2001(ISO 5983: 1997) + Lipit tổng số (%): Theo TCVN 4331 - 2001 (ISO 6492:1999) + Khoáng tổng số (%): Theo TCVN 4327:1993 + Xơ tổng số (%): Phân tích trên máy ANKOM 2.5. Ph­¬ng ph¸p xö lý sè liÖu - Dïng to¸n häc th«ng dông ®Ó x¸c ®Þnh tû lÖ (%). - Sè liÖu thu ®­îc tõ thÝ nghiÖm ®­îc xö lý theo ph­¬ng ph¸p thèng kª sinh vËt häc theo gi¸o tr×nh "Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu trong ch¨n nu«i" cña NguyÔn V¨n ThiÖn vµ céng sù, 2002 [27], xö lý sè liÖu theo ch­¬ng tr×nh Exel 7.0 vµ dïng c¸c tham sè sau: + Sè trung b×nh: n x x ∑= víi n ≤ 30 ; n fa KAx ∑+= víi n > 30 + Sai sè cña sè trung b×nh: 1− ±= n Sxm víi n ≤ 30 ; n Sxm ±= víi n > 30 + §é lÖch tiªu chuÈn 1 )( 22 − − ±= ∑∑ n n x x S víi n ≤ 30; n n fa fa KS ∑∑ − ±= 2 2 )( víi n > 30 + HÖ sè biÕn dÞ Cv (%): 100x X SCv = Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http:// www.lrc-tnu.edu.vn 56 Chương 3 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 3.1. Tình hình phát triển chăn nuôi bò của huyện Đông Triều 3.1.1. Số lượng và phân bố đàn bò của huyện Đông Triều Huyện Đông Triều là một trong những h uyện trung du miền núi, có diện tích đất tự nhiên là 39.722,62 ha, trong đó diện tích đồi núi tự nhiên chiếm khoảng 23.319,98 ha. Đây chính là điều kiện thuận lợi cho việc phát triển chăn nuôi đại gia súc. Trong những năm gần đây cùng với sự chuyển đổi cơ cấu kinh tế trong cả nước, cơ cấu sản xuất của ngành nông nghiệp cũng đang từng bước có sự chuyển đổi, trong đó chăn nuôi bò là một trong những ngành đang được đầu tư và phát triển mạnh. Ở Quảng Ninh thực hiện Quyết định 3211/QĐ-UB ngày 16 tháng 9 năm 2003 của UBND tỉnh về việc triển khai dự án phát triển chăn nuôi bò sữa trên địa bàn huyện Đông Triều, số lượng đàn bò nói chung và đàn bò sữa nói riêng của huyện đang từng bước có sự phát triển. Kết quả điều tra và số lượng bò nuôi tại huyện Đông Triều qua 3 năm (2006 - 2008) được thể hiện ở bảng 3.1 Bảng 3.1. Số lượng bò nuôi tại huyện Đông Triều qua các năm Chỉ tiêu Đơn vị Năm 2006 2007 2008 Số lượng bò Con 5930 6015 6300 Số lượng bò sữa Con 367 315 394 Tỷ lệ bò sữa % 6,18 5,23 6,25 * Nguồn: Phòng thống kê huyện Đông Triều - 1/12/2008[25] Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http:// www.lrc-tnu.edu.vn 57 Số liệu ở bảng 3.1 cho thấy tỷ lệ b ò sữa so với tổn g số bò nuôi tại huyện Đông Triều qua các năm là rất thấp, chỉ chiếm 5,23 - 6,25%. Năm 2006, số lượng bò sữa là 367 con (chiếm 6,18%), năm 2007 là 315 con (chiếm 5,23%), năm 2008 là 394 con (chiếm 6,25%). Số liệu ở bảng 3.1 cũng cho thấy số lượng bò sữa của huyện qua 3 năm (2006 - 2008) tăng không đáng kể, đặc biệt năm 2007 có sự giảm đi rõ rệt. Số lượng bò nuôi tại địa phương tăng khá đều từ 5930 con năm 2006 lên 6300 con năm 2008, trong khi tỷ lệ bò sữa so với tổng đàn lại giảm từ 6,18% năm 2006 xuống 5,23% năm 2007, đến năm 2008 lại tăng lên 6,25%. 3.1.2. Số lượng và phân bố đàn bò sữa tại một số xã của huyện Đông Triều Huyện Đông Triều có 19 xã và 1 thị trấn. Qua điều tra chúng tôi thấy bò sữa được nuôi tập trung ở 3 xã: An Sinh, Bình Khê, Việt Dân. Phân bố đàn bò sữa tại các xã này được trình bày tại bảng 3.2 Bảng 3.2. Số lượng và phân bố đàn bò sữa tại một số xã của huyện Đông Triều từ năm 2006 - 2008 TT Địa điểm (xã) Năm 2006 Năm 2007 Năm 2008 Số lượng (con) % so với tổng đàn Số lượng (con) % so với tổng đàn So sánh (07/06) (%) Số lượng (con) % so với tổng đàn So sánh (08/07) (%) 1 An Sinh 197 53,68 141 44,76 71,57 214 54,31 151,77 2 Bình Khê 121 32,97 127 40,31 104.96 129 32,74 101,57 3 Việt Dân 49 13,35 47 14,92 95,91 51 12,94 108,51 Tổng 367 100 315 100 85,83 394 100 125,07 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http:// www.lrc-tnu.edu.vn 58 Số liệu bảng 3.2 cho thấy: Năm 2006 tổng đàn bò sữa có 367 con, trong đó xã An Sinh có 197 con chiếm 53,68%, xã Bình Khê có 121 con chiếm 32,97%; xã Việt Dân có 49 con chiếm 13,35%. N ăm 2007 số l ượng đàn bò sữa giảm xuống còn 315 con bằng 85,83% so với năm 2006, nguyên nhân đàn bò sữa giảm ở năm 2007 là do Dự án chăn nuôi bò sữa lần đầu tiên được thực hiện tại huyện Đông Triều, vì vậy trong t hời gian đầu một số hộ dân chưa hiểu biết nhiều và còn thiếu kinh nghiệm kỹ thuật trong chăn nuôi bò sữa nên công tác chăm sóc nuôi dưỡng còn có nhiều bất cập do đó làm cho một số bò sữa sinh trưởng chậm, một số bò bị mắc bệnh dẫn đến chết, một số khác do năng suất sữa thấp chăn nuôi không hiệu quả nên một số hộ đã loại thải, bán thịt. Năm 2008 số l ượng bò sữa tăng (79 con so với n ăm 2007), nguyên nhân do sau một thời gian chăn nuôi bò sữa người dân đã đúc rút được một số kinh nghiệm và được tập huấn kỹ hơn về kỹ thuật chăn nuôi nên việc chăm sóc nuôi dưỡng và khai thác đàn bò sữa đã từng bước đi vào nề nếp. Mặt khác sự biến động của thị trường cũng tác động đến người chăn nuôi. Kết quả ở bảng 3.2 cũng cho thấy số lượng đàn bò sữa nuôi tại huyện Đông Triều c òn ít chưa tương xứng với điều kiện và khả năng của địa phương. Ban dự án bò sữa tỉnh Quảng Ninh cần quan tâm giúp đỡ các hộ chăn nuôi về kỹ thuật chăm sóc, nuôi dưỡng quản lý và khai thác sử dụng bao tiêu sản phẩm tốt hơn để đàn bò sữa của huyện ngày một phát triển. 3.1.3. Cơ cấu đàn bò sữa theo hiện trạng tại một số xã của huyện Đông Triều Chúng tôi đã điều tra và phân loại bò theo theo hiện trạng. Kết quả được trình bày tại bảng 3.3 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http:// www.lrc-tnu.edu.vn 59 Bảng 3.3. Cơ cấu đàn bò sữa theo hiện trạng tại huyện Đông Triều năm 2008 STT Địa điểm (xã) Tổng số (con) Cơ cấu bò theo hiện trạng Bê Bò có chửa Bò khai thác 1 An Sinh 215 58 59 98 2 Bình Khê 129 24 52 53 3 Việt Dân 50 5 13 32 Tổng 394 87 124 183 Tỷ lệ (%) 100 22,08 31,47 46,45 Số liệu bảng 3.3 cho thấy: Số lượng bò sữa của huyện Đông Triều năm 2008 có 394 con trong đó: Số luợng bò đang khai thác là lớn nhất: 183 con (chiếm 46,45%), số lượng bò có chửa: 124 con (31,47%), còn số lượng bê là thấp nhất: 87 con (chiếm 22,08%). Qua số liệu ở bảng 3.3 cũng cho thấy đàn bò sữa của huyện Đông Triều hầu hết đang ở độ tuổi được khai thác và sử dụng tốt. 3.1.4. Cơ cấu đàn bò sữa theo phẩm giống tại một số xã của huyện Đông Triều Đàn bò sữa nuôi tại huyện Đông Triều chủ yếu là bò sữa lai F2 (♂HF x ♀F1) và F3 (♂HF x ♀F2) vì đây là bò lai có tỷ lệ máu ngoại nhiều nên có khối lượng và sản lượng sữa cao hơn so với bò lai F1. Vì vậy khi Dự án bò sữa bắt đầu được triển khai, Ban dự án bò sữa tại Quảng Ninh đã định hướng cho người chăn nuôi chỉ nhập bò sữa lai F 2, F3 về nuôi, không nhập bò lai F1. Kết quả điều tra được trình bày tại bảng 3.4 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http:// www.lrc-tnu.edu.vn 60 Bảng 3.4. Cơ cấu đàn bò sữa theo phẩm giống của huyện Đông Triều từ năm 2006 đến năm 2008 TT Lo¹i bß s÷a Năm 2006 Năm 2007 Năm 2008 So sánh Số lượng (con) % so với tổng đàn Số lượng (con) % so với tổng đàn Số lượng (con) % so với tổng đàn So sánh (07/06) (%) So sánh (08/07) (%) So sánh (08/06) (%) 1 F2 310 84,47 242 76,82 313 79,44 78,06 129,33 100,9 2 F3 57 15,53 73 23,17 81 20,56 128 110,9 142,1 Tổng 367 100 315 100 394 100 85,83 125 107,36 Số liệu bảng 3.4 cho thấy đàn bò sữa của huyện Đông Triều chủ yếu là bò F2. Năm 2006 có 310 con (chiếm 84,47% so với tổng đàn), năm 2007 có 242 con (chiếm 76,82% so với tổng đàn), năm 2008 có 313 con (chiếm 79,44% so với tổng đàn). Số lượng bò F3 qua 3 năm đều chiếm tỷ lệ thấp từ 15,53 - 23,17% so với tổng đàn. 3.2. Khả năng sinh trưởng của đàn bê sữa huyện Đông Triều 3.2.1. Khối lượng của bê sữa ở các tháng tuổi Quá trình sinh trưởng của đàn bê hậu bị chịu t ác động của hai yếu tố đó là: đặc điểm di truyền của giống và môi trường nuôi dưỡng. Chúng ta đều biết giống có vai trò rất quan trọng, nó ảnh hưởng đến khối lượng cũng như sự tăng trưởng của bò ở các giai đoạn, tuy nhiên nó có tính đặc trưng và tương đối ổn định trong các đàn gia súc ở điều kiện nuôi dưỡng