Luận văn Quản lý hoạt động giáo dục đạo đức học sinh tại các trường trung học phổ thông huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam trong bối cảnh hiện nay

viên phổ thông và sinh viên các trƣờng Cao đẳng Sƣ phạm và Đại học Sƣ phạm” [37] nhằm cung cấp những kỹ năng sƣ phạm cần thiết cho sinh viên sƣ phạm và đội ngũ giáo viên để nâng cao chất lƣợng giáo dục đạo đức trong các nhà trƣờng phổ thông. Các tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc - Đinh Thị Kim Thoa - Trần Văn Tính - Vũ Phƣơng Liên đã nghiên cứu giáo dục giá trị sống nhằm giáo dục đạo đức cho học sinh THPT, đồng thời các tác giả đã viết cuốn sách “Giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống cho học sinh trung học phổ thông” [34], đây là tài liệu bổ ích cho đội ngũ giáo viên THPT trong việc giáo dục đạo đức lối sống cho học sinh hiện nay và đã đƣợc rất nhiều trƣờng THPT sử dụng Bên cạnh đó là một số luận văn thạc sĩ ngành quản lý giáo dục của trƣờng Đại học giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội cũng đã chọn vấn đề quản lý đạo đức để nghiên cứu và làm luận văn tốt nhiệp: Tác giả Nguyễn Quang Vinh (2011) chọn đề tài “Biện pháp quản lý giáo dục đạo đức học sinh của hiệu trưởng các trường trung học phổ thông huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình trong giai đoạn hiện nay.” Tác giả Nguyễn Tuấn Anh (2012) với đề tài “Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh của Hiệu trưởng trường Trung học phổ thông Gia Lộc II, tỉnh Hải Dương”. Tác giả Nguyễn Vân Yên (2015) chọn đề tài: “Quản lý hoạt động giáo dục đạo đức học sinh ở trường trung học phổ thông Hùng Vương - quận 5, thành phố Hồ Chí Minh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay”. Nhìn chung các công trình nghiên cứu của các tác giả trên đã đƣa ra những vấn đề lý luận, hƣớng nghiên cứu và những định hƣớng rất cơ bản, quan trọng cho công tác giáo dục đạo đức cho học sinh. Tuy nhiên hiện nay chƣa có công trình nào 9 nghiên cứu về các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh THPT đang học tập ở các trƣờng THPT thuộc huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam - khu vực có địa bàn khá đặc biệt gồm các xã đồng bằng xen lẫn các xã miền núi với đặc điểm phát triển kinh tế không đồng đều. Kế thừa và phát triển các nội dung những tác giả đi trƣớc đã nghiên cứu, đề tài “Quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trƣờng THPT huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam trong bối cảnh hiện nay” đƣợc tổ chức triển khai nghiên cứu với mục đích sẽ góp phần tìm ra các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trƣờng THPT huyện Thanh Liêm phù hợp với đối tƣợng, đúng mục đích, hiệu quả và khả thi, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý nhà trường Quản lý trƣờng học với tƣ cách là một tổ chức giáo dục ở cơ sở vừa mang tính đặc thù của giáo dục vừa mang tính xã hội, trực tiếp đào tạo giáo dục thế hệ trẻ, là tế bào chủ chốt của hệ thống giáo dục từ trung ƣơng đến địa phƣơng. Do vậy, trƣờng học chính là khách thể cơ bản của mọi cấp quản lý, Hiệu trƣởng và các hoạt động của giáo viên là chủ thể quản lý trực tiếp vận hành hệ thống giáo dục. Xét cho cùng, quản lý hệ thống giáo dục là tất cả các cấp quản lý giáo dục đều phải có những biện pháp tác động tối ƣu nhằm đạt mục tiêu đã định, việc quản lý trƣờng phổ thông thực chất là quản lý quá trình dạy học, tức là đƣa các hoạt động giáo dục từ trạng thái này sang trạng thái khác để tiến tới mục tiêu giáo dục. Theo tác giả Trần Thị Tuyết Oanh và cộng sự thì cho rằng: "Quản lý trƣờng học là hoạt động của các cơ quan quản lý giáo dục nhằm tập hợp, tổ chức các hoạt động của giáo viên, học sinh và các lực lƣợng giáo dục khác, huy động tối đa các nguồn lực giáo dục để nâng cao chất lƣợng giáo dục và đào tạo trong nhà trƣờng". [40] Công tác Quản lý trƣờng học bao gồm quản lý sự tác động qua lại giữa trƣờng học và xã hội, đồng thời quản lý chính nhà trƣờng. Quản lý quá trình giáo dục – đào tạo trong nhà trƣờng đƣợc coi nhƣ một hệ thống bao gồm các thành tố: - Thành tố tinh thần: Mục đích giáo dục, nội dung giáo dục, biện pháp giáo dục. - Thành tố con người: giáo viên – học sinh. 10 - Thành tố vật chất: Cơ sở vật chất, các phƣơng tiện, trang thiết bị phục vụ cho dạy và học. Công tác quản lý giáo dục nói chung, quản lý nhà trƣờng nói riêng, gồm có quản lý các hoạt động giáo dục diễn ra trong nhà trƣờng và các quan hệ giữa nhà trƣờng với xã hội trên các nội dung sau: +Quản lý hoạt động dạy và học +Quản lý hoạt động GDĐĐ +Quản lý hoạt động lao động sản xuất +Quản lý hoạt động giáo dục thể chất và vệ sinh. +Quản lý các hoạt động hƣớng nghiệp, dạy nghề +Quản lý các hoạt động xã hội, đoàn thể. Ngƣời trực tiếp quản lý trƣờng học và chịu trách nhiệm về toàn bộ hoạt động của trƣờng học là hiệu trƣởng và các phó hiệu trƣởng giúp việc cho hiệu trƣởng. 1.2.2. Giáo dục đạo đức 1.2.2.1. Đạo đức Đạo đức đƣợc xem là khái niệm luân thƣờng đạo lý của con ngƣời, nó thuộc về vấn đề tốt - xấu, hơn nữa xem nhƣ là đúng - sai, đƣợc sử dụng trong ba phạm vi: lƣơng tâm con ngƣời, hệ thống phép tắc đạo đức và trừng phạt đôi lúc còn đƣợc gọi giá trị đạo đức; nó gắn với nền văn hóa, tôn giáo, chủ nghĩa nhân văn, triết học và những luật lệ của một xã hội về cách đối xử từ hệ thống này. - Theo Từ điển Tiếng Việt (NXB Khoa học xã hội) thì “Đạo đức là những tiêu chuẩn, những nguyên tắc quy định hành vi quan hệ của con ngƣời đối với nhau và đối với xã hội. Đạo đức là những phẩm chất tốt đẹp của con ngƣời theo những tiêu chuẩn đạo đức của một giai cấp nhất định” [36, tr. 211]. - Theo học thuyết Mác - Lênin: “Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội có nguồn gốc từ lao động sản xuất và đời sống cộng đồng xã hội. Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội phản ánh và chịu sự chi phối của tồn tại xã hội. Vì vậy, tồn tại xã hội thay đổi thì ý thức xã hội (đạo đức) cũng thay đổi theo. Và nhƣ vậy đạo đức xã hội luôn mang tính lịch sử, tính giai cấp và tính dân tộc.” [12, tr. 13] - Theo giáo trình Đạo đức học (NXB Lý luận chính trị Hà Nội, 2004): “Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội, là tập hợp những nguyên tắc, quy tắc, chuẩn mực 11 xã hội, nhằm điều chỉnh và đánh giá cách ứng xử của con ngƣời trong quan hệ với nhau và quan hệ với xã hội, chúng đƣợc thực hiện bởi niềm tin cá nhân, bởi truyền thống và sức mạnh của dƣ luận xã hội” [20, tr. 8]. - Tác giả Phạm Minh Hạc cho rằng: “Đạo đức theo nghĩa hẹp là luân lý, những quy định và chuẩn mực ứng xử trong quan hệ của con ngƣời. Nhƣng bên trong điều kiện hiện nay, chính quan hệ của con ngƣời cũng đã mở rộng và đạo đức bao gồm những quy định, những chuẩn mực ứng xử của con ngƣời với con ngƣời, với công việc và với bản thân, kể cả với thiên nhiên và môi trƣờng sống”. Theo nghĩa rộng, khái niệm đạo đức liên quan chặt chẽ với phạm trù chính trị, pháp luật đời sống. Đạo đức là thành phần cơ bản của nhân cách, phản ánh bộ mặt nhân cách của một cá nhân đã đƣợc xã hội hoá. Đạo đức đƣợc biểu hiện ở cuộc sống tinh thần lành mạnh trong sáng, ở hành động giải quyết hợp lý, có hiệu quả những mâu thuẫn. - Tác giả Phạm Khắc Chƣơng thì cho rằng "Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội, là tổng hợp những quy tắc, nguyên tắc chuẩn mực xã hội, nhờ nó con ngƣời tự giác điều chỉnh hành vi của mình sao cho phù hợp với lợi ích, hạnh phúc của con ngƣời và tiến bộ xã hội trong quan hệ xã hội giữa con ngƣời với con ngƣời, giữa cá nhân và xã hội” [15, tr. 51]. Nhƣ vậy, có nhiều định nghĩa khác nhau về đạo đức. Tuy nhiên theo tác giả, có thể tiếp cận khái niệm này dƣới hai góc độ: Về góc độ xã hội: ĐĐ là một hình thái ý thức XH đặc biệt, phản ánh dƣới dạng những nguyên tắc, yêu cầu, chuẩn mực điều chỉnh hoặc chi phối hành vi của con ngƣời trong các mối quan hệ giữa con ngƣời với tự nhiên, giữa con ngƣời với xã hội và với chính bản thân mình. Về góc độ cá nhân: ĐĐ chính là những phẩm chất, nhân cách của con ngƣời, phản ánh ý thức, tình cảm, ý chí, hành vi, thói quen và cách ứng xử của họ trong các mối quan hệ giữa con ngƣời với tự nhiên, với XH, giữa bản thân họ với ngƣời khác và với chính bản thân mình. 2.2.2.2. Giáo dục đạo đức Theo Makarenko: “Giáo dục đạo đức có nghĩa là rèn luyện những phẩm chất tốt cho học sinh (tính trung thực, thật thà, thái độ tận tâm, tinh thần trách nhiệm, ý thức kỷ luật, lòng yêu thích học tập, thái độ XHCN đối với ngƣời lao động, chủ nghĩa yêu nƣớc) và trên cơ sở đó uốn nắn những sai sót của chúng” [41, tr.18] 12 Theo tác giả Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ Hoạt: "GDĐĐ là quá trình biến các chuẩn mực đạo đức, từ những đòi hỏi bên ngoài của xã hội đối với cá nhân thành những đòi hỏi bên trong của bản thân, thành niềm tin, nhu cầu, thói quen của ngƣời đƣợc giáo dục" [42] Còn theo tác giả Phạm Viết Vƣợng: “GDĐĐ là quá trình tác động tới ngƣời học để hình thành cho họ ý thức, tình cảm, niềm tin đạo đức, đích cuối cùng và quan trọng nhất là tạo lập đƣợc những thói quen hành vi đạo đức” [39]. Qua 3 khái niện trên ta có thể hiểu, GDĐĐ là sự tác động có hệ thống của các nhà giáo dục lên ngƣời đƣợc giáo dục một cách có mục đích, có kế hoạch những phẩm chất và tƣ tƣởng mà nhà giáo dục kỳ vọng, chuyển hoá những quan điểm, yêu cầu và ý thức xã hội có liên quan thành phẩm chất đạo đức, tƣ tƣởng và hành vi đạo đức của mỗi cá nhân. Về bản chất, GDĐĐ là quá trình biến hệ thống các chuẩn mực đạo đức từ những đòi hỏi bên ngoài của xã hội đối với cá nhân thành những đòi hỏi bên trong của cá nhân, thành niềm tin, nhu cầu, thói quen của ngƣời đƣợc giáo dục. Mà mục tiêu quan trọng nhất của GDĐĐ là hình thành thói quen hành vi đạo đức cho học sinh. Đây cũng là một nhiệm vụ bao trùm, xuyên suốt toàn bộ hoạt động của gia đình, nhà trƣờng và xã hội. Trong đó giáo dục trong nhà trƣờng giữ vai trò chủ đạo định hƣớng: “ GDĐĐ cho học sinh là bộ phận quan trọng có tính chất nền tảng của GD trong nhà trƣờng XHCN”. Vì thế, GDĐĐ cho học sinh là giáo dục đạo đức XHCN, nâng cao chất lƣợng giáo dục chính trị, đạo đức, pháp luật, làm cho học sinh có tinh thần yêu nƣớc, thấm nhuần lý tƣởng xã hội chủ nghĩa, thật sự say mê học tập, có ý thức tổ chức kỷ luật, kính thầy, yêu bạn, có nếp sống lành mạnh, biết tôn trọng pháp luật. Điều này đã đƣợc ghi trong chiến lƣợc phát triển kinh tế - xã hội 2011- 2020 của Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng cộng sản Việt Nam tại Đại hội đại biểu lần thứ XI của Đảng nhấn mạnh: “Tập trung nâng cao chất lƣợng giáo dục toàn diện, coi trọng GDĐĐ, lối sống” [43, tr.131] 1.2.3. Quản lý giáo dục đạo đức Về bản chất, quản lý hoạt động giáo dục đạo đức là quá trình tác động có định hƣớng của chủ thể quản lý lên các thành tố tham gia vào quá trình hoạt động 13 giáo dục đạo đức nhằm thực hiện có hiệu quả mục tiêu giáo dục đạo đức. Cụ thể đó là nhằm hình thành niềm tin, lý tƣởng, động cơ thái độ, tình cảm, hành vi, và thói quen, những nét tính cách của nhân cách, ứng xử đúng đắn trong xã hội. Quản lý công tác giáo dục đạo đức là phải hƣớng tới việc làm cho mọi lực lƣợng giáo dục nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của công tác giáo dục đạo đức, tích cực tham gia vào quá trình giáo dục đạo đức. Quản lý công tác giáo dục đạo đức là quản lý cả mục tiêu, nội dung, hình thức, phƣơng pháp và kiểm tra đánh giá giáo dục đạo đức, huy động đồng bộ lực lƣợng giáo dục trong và ngoài nhà trƣờng thực hiện tốt nhiệm vụ giáo dục đạo đức, phát huy năng lực tự giáo dục của học sinh. Nhƣ vậy, có thể hiểu: Quản lý giáo dục đạo đức là quá trình tác động có định hướng của chủ thể quản lý tới các thành tố tham gia vào quá trình hoạt động giáo dục đạo đức nhằm thực hiện có hiệu quả mục tiêu giáo dục đạo đức. 1.3. Đặc điểm học sinh trung học phổ thông Học sinh THPT có độ tuổi từ 15 đến 18 tuổi ở giai đoạn đầu tuổi thanh niên (thanh niên mới lớn, thanh niên học sinh). Đây là thời kỳ đạt đƣợc sự trƣởng thành về mặt cơ thể, nhƣng sự phát triển thể lực của các em còn kém so với ngƣời lớn, các em đến trƣờng học tập dƣới sự lãnh đạo của ngƣời lớn, phụ thuộc vào ngƣời lớn. 1.3.1. Đặc điểm hoạt động học tập Hoạt động học tập của học sinh THPT đòi hỏi tính năng động và tính độc lập hơn học sinh THCS, đòi hỏi trình độ tƣ duy lý luận phát triển. Hứng thú học tập của các em có những thay đổi rõ rệt, có tính bền vững và gắn liền với khuynh hƣớng nghề nghiệp. Đối với các lĩnh vực khoa học, các em đã có thái độ lựa chọn khá rõ ràng: có em thích học các môn khoa học xã hội, có em lại thích học các môn khoa học tự nhiên, thái độ học tập của thanh niên học sinh gắn liền với động cơ thực tiễn, động cơ nhận thức, sau đó là ý nghĩa của môn học. Ở nhiều em xuất hiện thái độ học lệch, tích cực học những môn đƣợc coi là quan trọng đối với nghề mình chọn, còn sao nhãng hầu hết các môn học còn lại. 1.3.2. Đặc điểm của sự phát triển trí tuệ Ở thanh niên mới lớn, tính chủ định phát triển mạnh ở tất cả các quá trình nhận thức. Tri giác có mục đích đã đạt tới mức rất cao. Quá trình quan sát đã chịu 14 sự điều khiển của hệ thống tín hiệu thứ hai nhiều hơn và không tách khỏi tƣ duy ngôn ngữ. Ghi nhớ có chủ định giữ vai trò chủ đạo trong hoạt động trí tuệ, đồng thời vai trò của ghi nhớ logic, ghi nhớ ý nghĩa ngày một tăng rõ. Đặc biệt các em đã tạo đƣợc tâm thế phân hóa trong ghi nhớ. Hoạt động tƣ duy của học sinh THPT có sự thay đổi quan trọng, các em có khả năng tƣ duy lý luận, tƣ duy trừu tƣợng một cách độc lập sáng tạo. Tƣ duy của các em chặt chẽ hơn, có căn cứ và nhất quán hơn, đồng thời tính phê phán của tƣ duy cũng phát triển. Tuy vậy, hiện nay số học sinh THPT đạt tới mức tƣ duy đặc trƣng cho lứa tuổi nhƣ trên còn chƣa nhiều. Khiếm khuyết cơ bản trong hoạt động tƣ duy của nhiều em là thiếu tính độc lập. Nhiều khi các em chƣa chú ý phát huy hết năng lực độc lập suy nghĩ của bản thân, còn kết luận vội vàng theo cảm tính hoặc thiên về tái hiện tƣ tƣởng của ngƣời khác. Vì thế nhà trƣờng cần đổi mới phƣơng pháp dạy học theo hƣớng phát huy tính tích cực, độc lập sáng tạo của ngƣời học. 1.3.3. Sự phát triển ý thức Sự phát triển ý thức là một đặc điểm nổi bật trong sự phát triển nhân cách của HS THPT với những đặc điểm cơ bản sau: + Các em tiếp tục chú ý đến hình dáng bên ngoài của mình, hình ảnh về thân thể là một thành tố quan trọng của sự tự ý thức của thanh niên mới lớn. + Ở tuổi thanh niên, quá trình phát triển tự ý thức diễn ra mạnh mẽ, sôi nổi và có tính chất đặc thù riêng. Thanh niên tìm hiểu và đánh giá những đặc điểm tâm lý của mình theo quan điểm về mục đích và hoài bão của mình + Sự tự ý thức của họ xuất phát từ yêu cầu của cuộc sống và hoạt động: Địa vị mới trong tập thể, những quan hệ mới với thế giới xung quanh. Các em hay ghi nhật ký, so sánh mình với nhân vật mà họ coi là tấm gƣơng, là thần tƣợng. + Nội dung của tự ý thức cũng khá phức tạp, các em không chỉ nhận thức về cái tôi của mình trong hiện tại mà còn nhận thức vị trí của mình trong xã hội, hiện tại và tƣơng lai. + Thanh niên còn có thể hiểu rõ những phẩm chất phức tạp, biểu hiện những quan hệ nhiều mặt của nhân cách và biết cách đánh giá nhân cách của mình trong toàn bộ những thuộc tính nhân cách. 15 + Các em có khả năng đánh giá sâu sắc những phẩm chất, mặt mạnh, mặt yếu của những ngƣời cùng sống và chính mình. Đồng thời các em cũng có khuynh hƣớng độc lập trong việc phân tích, đánh giá bản thân. Song việc tự đánh giá bản thân nhiều khi chƣa khách quan, có thể sai lầm, cần giúp đỡ khéo léo để các em hình thành một biểu tƣợng khách quan về nhân cách của mình. + Trên cơ sở tự ý thức phát triển mạnh mẽ, nhu cầu tự giáo dục ở HS THPT cũng đƣợc phát triển. Tuy các em chƣa thật có lòng tin và tự giáo dục hoặc chƣa thành công trong tự giáo dục, nhƣng vấn đề tự giáo dục của HS THPT thật sự là cần cho sự phát triển của chính các em: Vừa là đối tƣợng, vừa là chủ thể của giáo dục, các em là những nhân cách đang vƣơn lên để trở thành ngƣời công dân Các em vừa là đối tƣợng mang tính đặc thù của lứa tuổi, vừa là chủ thể của giáo dục đạo đức. Trong quá trình hình thành và phát triển nhân cách, học sinh trung học phổ thông đã có đầy đủ các điều kiện cơ bản về nhận thức, ý chí hoạt động để biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo, quyết định kết quả phát triển tài đức của cá nhân. Tuy nhiên, với kinh nghiệm, vốn sống của cá nhân chƣa nhiều, học sinh trung học phổ thông dễ chao đảo trong hành vi hoạt động của mình. 1.3.4. Sự hình thành thế giới quan Học sinh THPT – tuổi thanh niên mới lớn là lứa tuổi quyết định sự hình thành của thế giới quan. Đây là nét chủ yếu trong sự phát triển tâm lý của tuổi thanh niên HS. Chỉ số đầu tiên của sự hình thành thế giới quan là sự phát triển của hứng thú nhận thức với các vấn đề tự nhiên, XH thông qua các môn học ở bậc THPT, ở lứa tuổi mới lớn quan tâm nhiều nhất đến các vấn đề liên quan đến con ngƣời. Vai trò của con ngƣời trong lịch sử, quan hệ giữa con ngƣời và XH, giữa quyền lợi và nghĩa vụ, giữa tình cảm và trách nhiệm. Nói chung các em có khuynh hƣớng sống một cuộc sống tích cực vì XH. Trong điều kiện hiện nay, cần đặc biệt giúp các em phân tích, đánh giá các hiện tƣợng XH, các thang giá trị đang có những diễn biến không đơn giản, biết ủng hộ, bảo vệ cái đúng, phản đối ngăn chặn cái sai, biết chống lại sự xâm nhập của thế giới quan của giai cấp bóc lột, biết chống mê tín dị đoan và các tƣ tƣởng duy tâm khác. 1.3.5. Đời sống tình cảm 16 Ở tuổi HS THPT, quan hệ bạn bè chiếm vị trí hơn hẳn so với những lứa tuổi khác, do khao khát muốn có một vị trí bình đẳng trong cuộc sống, các em muốn sinh hoạt với các bạn cùng tuổi, cảm thấy mình cần cho nhóm, có uy tín, có vị trí nhất định trong nhóm. Các em thích giao lƣu với bạn bè cùng lứa tuổi, cùng lớp, cùng trƣờng, hoặc ngoài trƣờng. Trong công tác GDĐĐ cho HS THPT cần chú ý tới ảnh hƣởng của nhóm – hội tự phát ngoài nhà trƣờng và có thể tránh đƣợc hậu quả xấu của nhóm tự phát bằng cách tổ chức các hoạt động tập thể có tổ chức, đoàn thể để phát huy đƣợc tính tích cực của thanh niên. Đời sống tình cảm của thanh niên mới lớn rất phong phú và đa dạng,đặc biệt là tình bạn: các em có nhu cầu lớn về tình bạn, các em có nhu cầu cao hơn về tình bạn (tính chân thật, tin tƣởng và giúp đỡ lẫn nhau ). Các em có khả năng đồng cảm tình bạn. Tình bạn của các em mang tính xúc cảm cao. Các em thƣờng lý tƣởng hóa tình bạn. Ở thanh niên mới lớn, quan hệ giữa nam và nữ đƣợc tích cực hóa rõ rệt. Nhóm bạn ở THPT thƣờng có nam và nữ. Do vậy, nhu cầu về tình bạn khác giới đƣợc tăng lên. Ở một số em, xuất hiện những sự lôi cuốn đầu tiên mạnh mẽ: tình yêu. Tình yêu ở HS THPT thƣờng là trong trắng, tƣơi sáng, hồn nhiên, giàu cảm xúc và khá chân thành. Nhà trƣờng phải giáo dục cho HS một tình yêu chân chính dựa trên cơ sở thông cảm hiểu biết, tôn trọng và cùng có một mục đích, lý tƣởng chung. Để GDĐĐ cho HS THPT có hiệu quả, chúng ta cần chú ý xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với các em, đó là mối quan hệ bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau. Chúng ta cần tin tƣởng các em, tạo điều kiện để các em phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo độc lập, giúp các em nâng cao tinh thần trách nhiệm của bản thân và tạo điều kiện thuân lợi cho sự phát triển nhân cách HS. 1.4. Giáo dục đạo đức cho học sinh trung học phổ thông 1.4.1. Mục tiêu giáo dục đạo đức Mục tiêu quan trọng nhất của giáo dục đạo đức là tạo lập đƣợc những nhói quen về hành vi đạo đức đúng đắn cho học sinh, giúp học sinh biết hành động theo lẽ phải, biết sống vì mọi ngƣời, trở thành một công dân tốt, làm chủ cuộc sống. Mục tiêu giáo dục đạo đức cho học sinh nói chung và học sinh THPT nói riêng nằm trong mục tiêu xây dựng con ngƣời Việt Nam trong giai đoạn cách mạng mới, điều 17 này đã đƣợc khẳng định trong luật giáo dục, trong đó nhấn mạnh mục tiêu giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản nhằm hình thành nhân cách con ngƣời Việt Nam XHCN. Cụ thể là: - Trang bị cho học sinh những kiến thức cần thiết về chính trị, tƣ tƣởng, pháp luật, văn hóa, xã hội. - Hình thành ở mỗi học sinh thái độ và hành vi đạo đức đúng đắn với bản thân, với mọi ngƣời; dẫn dắt học sinh nắm đƣợc các chuẩn mực đạo đức mà xã hội yêu cầu. - Rèn luyện kỹ năng sống, kỹ năng ứng xử văn hóa để thói quen tự giác thực hiện các chuẩn mực đạo đức, thói quen sống, làm việc theo hiến pháp và pháp luật trong mỗi học sinh. - Phát triển nhu cầu đạo đức cá nhân theo định hƣớng giá trị mang đặc thù của dân tộc và thời đại. Giáo dục lòng yêu nƣớc, yêu CNXH, yêu lao động và ngƣời lao động. Giáo dục lòng yêu khoa học và những tiến bộ của nhân loại, đồng thời biết phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam. Quản lý công tác giáo dục đạo đức nhằm nâng cao chất lƣợng đạo đức, phát triển nhân cách học sinh tức là thực hiện quan điểm giáo dục toàn diện ở các nhà trƣờng phổ thông hiện nay. Mục tiêu quản lý công tác giáo dục đạo đức ở trƣờng phổ thông hiện nay là: - Về nhận thức: Tổ chức cho mọi ngƣời, nhất là giáo viên, học sinh, phụ huynh, các cấp, các ngành có nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của công tác giáo dục đạo đức; nắm vững yêu cầu, nội dung, phƣơng pháp giáo dục đạo đức cho học sinh. Về thái độ: Làm cho mọi ngƣời có thái độ đúng đắn trƣớc hành vi của bản thân, ủng hộ, bảo vệ lẽ phải, những việc làm đúng; đấu tranh, ngăn chặn với những việc làm trái với truyền thống đạo đức dân tộc, trái với pháp luật Việt Nam. Về hành vi: Từ nhận thức và thái độ đồng thuận, thu hút mọi lực lƣợng cùng tham gia công tác giáo dục đạo đức cho học sinh, tích cực hỗ trợ công tác quản lý giáo dục đạo đức học sinh đạt kết quả cao nhất. 18 1.4.2. Nội dung giáo dục đạo đức Hiện nay, công cuộc đổi mới của đất nƣớc đang có nhiều thành tựu to lớn, kèm theo đó là quá trình hội nhập đang diễn ra trên phạm vi toàn thế giới, cùng với sự thay đổi mạnh mẽ về kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật dẫn đến sự thay đổi toàn diện về mặt xã hội. Sự thay đổi về hệ thống giá trị cơ bản của xã hội đã kéo theo sự biến đổi về hệ thống định hƣớng giá trị trong mỗi con ngƣời, mỗi thành viên của xã hội. Tóm lại, nội dung của giáo dục đạo đức trong nhà trƣờng đƣợc đặt ra là do các yêu cầu, đòi hỏi khách quan của sự tiến bộ xã hội, nó phải phù hợp với yêu cầu của công cuộc xây dựng và phát triển đất nƣớc, nhằm thực hiện ý nguyện tốt đẹp và cao cả của Đảng và nhà nƣớc ta là: dân giàu, nƣớc mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Nhƣ vậy, nội dung giáo dục đạo đức chính là hình thành cho học sinh THPT những phẩm chất đạo đức quan trọng của thế hệ trẻ Việt Nam cần phải có nhƣ là: lao động sáng tạo, yêu nƣớc và yêu chủ nghĩa xã hội, yêu hoà bình, có tinh thần cộng đồng và quốc tế, có lòng nhân ái xã hội chủ nghĩa, tinh thần đoàn kết, hợp tác giúp đỡ lẫn nhau, có thái độ xây dựng và bảo vệ môi trƣờng, có thái độ đúng đắn với các mối quan hệ xã hội và với chính bản thân mình. 1.4.3. Phương pháp giáo dục đạo đức Phƣơng pháp giáo dục đạo đức là cách thức tác động của các nhà giáo dục lên đối tƣợng giáo dục để hình thành cho họ những phẩm chất cần thiết. Về cơ bản, phƣơng pháp giáo dục đƣợc chia thành ba nhóm chính: - Nhóm phƣơng pháp thuyết phục: Thuyết phục là nhóm các phƣơng pháp tác động đến nhận thức, tình cảm của con ngƣời để hình thành cho họ ý thức, thái độ tốt đẹp với cuộc sống. Nhóm phƣơng pháp này gồm: + Phƣơng pháp khuyên giải +Phƣơng pháp trao đổi, đối thoại + Phƣơng pháp nêu gƣơng - làm gƣơng - Nhóm phƣơng pháp tổ chức hoạt động: Là quá trình tổ chức đƣa học sinh vào hoạt động để rèn luyện đạo đức tạo nên thói quen hành vi. - Nhóm phƣơng pháp kích thích hành vi đạo đức: Đây là nhóm phƣơng pháp tác động vào mặt tình cảm của đối tƣợng giáo dục nhằm tạo ra những phấn chấn, 19 thúc đẩy tính tích cực hoạt động đồng thời giúp ngƣời có khuyết điểm nhận ra và khắc phục sai lầm đã mắc. Nhóm phƣơng pháp này gồm: +Phƣơng pháp khen thƣởng +Phƣơng pháp trách phạt +Phƣơng pháp thi đua Khi sử dụng các phƣơng pháp trên nhà giáo dục cần lƣu ý: Đảm bảo nguyên tắc quá trình giáo dục. Bảo đảm tính mục tiêu, nội dung của giáo dục. Phối hợp các phƣơng pháp với nhau. Hiểu hoàn cảnh và đặc điểm tâm lý đối tƣợng đƣợc giáo dục. 1.4.4. Hình thức giáo dục đạo đức Thứ nhất: Giáo dục trong nhà trƣờng có vai trò chủ đạo trong việc hình thành nhân cách. Giáo dục đạo đức trong nhà trƣờng đƣợc thực hiện theo hai hình thức cơ bản: - Thông qua hoạt động dạy học, dạy chữ để dạy ngƣời. Các môn khoa học xã hội và nhân văn có tiềm năng to lớn trong việc giáo dục các giá trị, chuẩn mực đạo đức và cách ứng xử hành vi đạo đức trong xã hội. Các môn khoa học tự nhiên có tác dụng giúp ngƣời học hình thành thế giới quan duy vật biện chứng... Các môn văn học, thể dục thể thao giúp ngƣời học phát triển những cảm xúc tâm hồn, năng lực thẩm mỹ, rèn luyện sức khỏe và ý chí... - Thông qua chƣơng trình hoạt động ngoài giờ lên lớp nhƣ: ngoại khóa, hoạt động đoàn thể, hoạt động từ thiện nhân đạo... để giáo dục chính trị tƣ tƣở