Tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng trong luật hình sự Việt Nam

ội này, chưa được xoá án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ năm triệu đồng đến năm mươi triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù tù ba tháng đến ba năm: a) Khai thác trái phép cây rừng hoặc có hành vi khác vi phạm các quy định của Nhà nước về khai thác và bảo vệ rừng, nếu không thuộc trường hợp quy định tại Điều 189 của Bộ luật này; b) Vận chuyển, buôn bán gỗ trái phép, nếu không thuộc trường hợp quy định tại Điều 153 và Điều 154 của Bộ luật này. 2. Phạm tội trong trường hợp rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng, thì bị phạt tù từ hai năm đến mười năm. 3. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ năm triệu đồng đến hai mươi triệu đồng [2, tr.125]. Trên cơ sở Điều 8 Bộ luật hình sự năm 1999 có thể rút ra khái niệm vệ tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng như sau: Tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong BLHS, do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện một cách có lỗi, xâm phạm những quy định của Nhà nước về khai thác và bảo vệ rừng nói riêng cũng như xâm phạm các quy định của Nhà nước trong lĩnh vực quản lý kinh tế nói chung. 1.2.2. Các dấu hiệu cơ bản của tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng * Khách thể của tội phạm Khách thể trực tiếp của tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng chính là các quan hệ xã hội thể hiện chế độ quản lý của Nhà nước về khai thác và bảo vệ rừng. Thông qua việc bảo vệ các quan hệ xã hội này Nhà nước bảo vệ được trật tự quản lý kinh tế (khách thể loại). Luật hình sự của một số nước trên thế giới quan niệm khách thể của tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng cũng có sự khác nhau nhất định tùy thuộc vào điều kiện kinh tế, xã hội của mỗi nước. Về đối tượng tác động của tội phạm: là rừng và các sản phẩm của rừng như gỗ và các lâm thổ sản khác. * Mặt khách quan của tội phạm Hành vi khách quan của tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng theo Điều 175 Bộ luật hình sự năm 1999 bao gồm 04 loại hành vi: Thứ nhất, hành vi khai thác trái phép cây rừng. Hành vi khai thác trái phép cây rừng thường được biểu hiện cụ thể dưới các dạng như: - Tổ chức, cá nhân khai thác trái phép cây rừng ở rừng sản xuất, rừng phòng hộ, rừng đặc dụng mà không được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cho phép trong trường hợp pháp luật quy định việc khai thác đó chỉ được thực hiện khi đã được cấp giấy phép và giấy phép còn trong thời hạn. Dạng hành vi này bao gồm cả trường hợp khai thác cây rừng ngoài khu vực cho phép. - Tổ chức, cá nhân khai thác cây rừng ở rừng sản xuất, rừng phòng hộ, rừng đặc dụng khi đã được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cấp giấy phép và giấy phép còn trong thời hạn nhưng đã thực hiện không đúng quy định ghi trong giấy phép. Thứ hai, hành vi khác vi phạm các quy định của Nhà nước về khai thác và bảo vệ rừng: được hiểu là những hành vi không được quy định tại Điều 175 Bộ luật hình sự mà được quy định trong các văn bản pháp luật khác có liên quan và những hành vi mà nhà làm luật dự liệu sẽ xuất hiện trong tương lai (tất nhiên những hành vi này phải là những hành vi vi phạm các quy định của Nhà nước về khai thác và bảo vệ rừng). Thứ ba, hành vi vận chuyển, buôn bán gỗ trái phép: Là hành vi vận chuyển, buôn bán gỗ không đúng với quy định của Nhà nước. Dấu hiệu thứ hai, người có hành vi vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng phải gây hậu quả nghiêm trọng hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xoá án tích mà còn vi phạm. Đã bị xử phạt hành chính về hành vi vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng Đây là trường hợp trước đó người có hành vi vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng đã bị xử phạt hành chính (cảnh cáo, phạt tiền) về một trong các hành vi quy định tại khoản 1 Điều 175 hoặc khoản 1 Điều 189 BLHS và chưa hết thời hạn được coi là chưa bị xử lý vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính, nay lại thực hiện một trong các hành vi quy định tại khoản 1 Điều 175. Đã bị kết án về tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng, chưa được xoá án tích mà còn vi phạm Nghĩa là tính từ khi chấp hành xong bản án hoặc từ khi hết thời hiệu thi hành bản án chưa quá các thời hạn theo Điều 64 BLHS năm 1999. Gây hậu quả nghiêm trọng Mức độ gây hậu quả nghiêm trọng được quy định tại khoản 1 Điều 175 BLHS được hướng dẫn tại Thông tư liên tịch số 19/2007/TTLT- BNN&PTNT- BTP- BCA- VKSNDTC- TANDTC. Hậu quả của tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng là những thiệt hại về mặt vật chất như số lượng gỗ bị khai thác trái phép, diện tích rừng bị phá huỷ, lấn chiếm ngoài ra, loại tội phạm này còn gây ra những hậu quả khác như xâm phạm tới trật tự quản lý kinh tế của Nhà nước trong lĩnh vực khai thác và bảo vệ rừng; làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến cân bằng sinh thái, là nguyên nhân gây ra bão lụt, hạn hán, ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế, xã hội và đời sống con người. Các dấu hiệu thuộc mặt khách quan của tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng cho thấy, tội phạm này có cấu thành vật chất. Theo đó hậu quả của tội phạm là dấu hiệu, là điều kiện bắt buộc để truy cứu trách nhiệm hình sự người phạm tội. Giữa hành vi khách quan với hậu quả của tội phạm vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng luôn luôn có mối quan hệ nhân quả với nhau. * Chủ thể của tội phạm Tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng không quy định chủ thể đặc biệt. Nghĩa là bất kỳ ai, có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự. Ở tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng thì nhân thân của người phạm tội có ý nghĩa đối với việc định tội. Theo đó, cấu thành tội phạm cơ bản của tội này đòi hỏi người phạm tội phải có dấu hiệu phản ánh đặc điểm xấu về nhân thân là “đã bị xử phạt hành chính” hoặc là “đã bị kết án”. * Mặt chủ quan của tội phạm Lỗi của người phạm tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng có thể là lỗi cố ý hoặc lỗi vô ý. Thông thường đối với những người thực hiện hành vi khai thác trái phép cây rừng, vận chuyển gỗ trái phép, buôn bán gỗ trái phép thì lỗi của người phạm tội là lỗi cố ý (có thể là cố ý trực tiếp hoặc cố ý gián tiếp). Động cơ, mục đích phạm tội ở mỗi tội phạm cụ thể là khác nhau, có thể là vụ lợi, có thể là nể nang trong quan hệ bạn bè, gia đình hay động cơ khác nhưng động cơ vụ lợi là chủ yếu. * Hình phạt Điều 175 có hai khung cơ bản. Khung hình phạt chính: Người phạm tội có thể bị áp dụng một trong các hình phạt như phạt tiền, cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù có thời hạn. Kèm theo hình phạt chính có thể áp dụng hình phạt bổ sung là phạt tiền. 1.2.3. Khung pháp lý về tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng Khung pháp lý về đấu tranh phòng chống tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng ở Việt Nam hiện nay bao gồm: Thứ nhất, Bộ luật hình sự năm 1999. Thứ hai, các văn bản pháp luật khác. Thông tư liên tịch số 19/2007/TTLT- BNN&PTNT- BTP- BCA- VKSNDTC- TANDTC ngày 08 tháng 3 năm 2007 hướng dẫn áp dụng một số điều của BLHS về các tội phạm trong lĩnh vực quản lý rừng, bảo vệ rừng và quản lý lâm sản; Luật bảo vệ và phát triển rừng năm 2004; Nghị định số 23/2006/NĐ- CP ngày 03/3/2006 của Chính phủ về thi hành Luật bảo vệ và phát triển rừng năm 2004; Nghị định số 159/2007/NĐ- CP ngày 30/10/2007 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng, bảo vệ rừng và quản lý lâm sản; Luật môi trường năm 2005. Các quy định của Nhà nước về khai thác và bảo vệ rừng, về vận chuyển, buôn bán gỗ thường là của Chính phủ hoặc của UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Thứ ba, các Điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia. Việt Nam đã ký kết các Công ước quốc tế liên quan đến phòng chống tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng như: Công ước Palecmo về phòng chống tội phạm xuyên quốc gia, Công ước quốc tế về chống tài trợ cho khủng bố năm 1999, Công ước khung về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc năm 1992. 1.2.4. Phân biệt tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng với một số tội phạm khác Thứ nhất, địa điểm phạm tội là dấu hiệu bắt buộc trong mặt khách quan của tội buôn lậu và tội vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới. Thứ hai, cơ sở pháp lý quan trọng nhất để phân biệt tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng với tội hủy hoại rừng là căn cứ vào các hành vi khách quan của người phạm tội. Thứ ba, đối tượng tác động của tội phạm là dấu hiệu bắt buộc trong cấu thành tội phạm của tội vi phạm các quy định về bảo vệ động vật hoang dã quý hiếm. Chƣơng 2 THỰC TRẠNG TỘI VI PHẠM CÁC QUY ĐỊNH VỀ KHAI THÁC VÀ BẢO VỆ RỪNG TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƢỜNG VIỆT NAM 2.1. Tình hình tội phạm vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng trong nền kinh tế thị trƣờng Việt Nam 2.1.1.Thực trạng của tình hình tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng Theo số liệu thống kê của ngành Toà án, từ năm 2005 đến năm 2009, Toà án nhân dân các cấp đã xét xử sơ thẩm 681 vụ án vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng với số bị cáo là 763. (Bảng 2.1) Bảng 2.1. Số vụ và số bị cáo bị xét xử sơ thẩm về tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng trong năm năm, từ năm 2005 đến năm 2009 Năm Số vụ Số bị cáo 2005 133 140 2006 71 75 2007 161 186 2008 140 160 2009 176 202 Tổng cộng 681 763 Nguồn: TAND tối cao [32] Để thấy được mức độ nghiêm trọng của tình hình tội phạm vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng chúng ta cần so sánh nó với thực trạng tình hình tội phạm nói chung trong cùng thời gian năm năm qua, từ năm 2005 đến năm 2009 (Bảng 2.2). Bảng 2.2. Số vụ, số bị cáo phạm tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng so sánh với tội phạm nói chung của từng năm, từ năm 2005 đến năm 2009. Nhóm tội Năm Tội VPCQĐVKTVBVR (1) Số vụ/ Số bị cáo Tội phạm nói chung (2) Số vụ/ Số bị cáo Tỷ lệ % (1) so với (2) 2005 133/140 55.237/91.224 0,24%/0,15% 2006 71/75 62.116/103.733 0,11%/0,07% 2007 161/186 62.793/107.518 0,25%/0,17% 2008 140/160 63.040/109.338 0,22%/0,14% 2009 176/202 65.462/114.344 0,26%/0,17% Tổng cộng 681/763 308.648/526.157 0,22%/0,14% Nguồn: TAND tối cao [32] Từ bảng thống kê trên chúng ta có các biểu đồ so sánh số lượng tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng và số lượng tội phạm nói chung trong năm năm, từ năm 2005 đến năm 2009. Biểu đồ 2.1. Số lƣợng tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng và số lƣợng tội phạm nói chung trong năm năm, từ năm 2005 đến năm 2009 0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 2005 2006 2007 2008 2009 VPQDVKTVB VR TP chung Nguồn: TAND tối cao [32] Biều đồ 2.2. Số lƣợng bị cáo của tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng và số bị cáo của các tội phạm nói chung trong năm năm, từ năm 2005 đến năm 2009 0 20000 40000 60000 80000 100000 120000 140000 2005 2006 2007 2008 2009 VPQDVKTVB VR TP chung Nguồn: Toà án nhân dân tối cao [32] Nếu so sánh với tổng số các vụ phạm tội nói chung trong 05 năm từ năm 2005 đến năm 2009 thì số vụ phạm tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng chiếm tỷ lệ 0,22%. Tỷ lệ này là không lớn. Tuy nhiên, đây mới chỉ là con số thống kê qua công tác xét xử. Bên cạnh đó còn có số tội phạm ẩn không bị phát hiện vì những lý do khác nhau để thấy rõ được điều này chúng tôi lập bảng 2.3: Bảng 2.3. Số vụ vi phạm về khai thác, mua bán, vận chuyển và chế biến lâm sản so sánh với số vụ vi phạm Luật bảo vệ và phát triển rừng nói chung cũng nhƣ số vụ/ số bị can bị xử lý về hình sự trong ba năm, từ năm 2007 đến năm 2009 Năm Số vụ vi phạm Luật bảo vệ và phát triển rừng Số vụ vi phạm về khai thác, mua bán, vận chuyển và chế biến lâm sản Số vụ/ Số bị can bị xử lý về hình sự 2007 39.693 25.561 328/332 2008 42.429 26.646 280/221 2009 40.841 27.757 323/207 Tổng cộng 122.963 79.964 931/760 Nguồn: www.kiemlam.org.vn 2.1.2. Diễn biến của tình hình tội phạm Trong khoảng thời gian từ năm 2005 đến năm 2009, số vụ phạm tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng bị xét xử sơ thẩm hàng năm có xu hướng tăng so với năm đầu và tương đối ổn định ở mức cao. Nếu lấy mức độ gia tăng hàng năm về số vụ và số bị cáo phạm tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng của năm 2005 là 100% thì mức độ gia tăng từng năm của các năm tiếp theo như sau: Bảng 2.4. Mức độ gia tăng hàng năm của số vụ và số bị cáo phạm tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng Năm Số vụ MĐGTHN % Số bị cáo MĐGTHN % 2005 133 100,00 140 100,00 2006 71 53,38 75 53,57 2007 161 121,05 186 132,85 2008 140 105,26 160 114,28 2009 176 132,33 202 144,28 Nguồn: TANDTC [32] Ghi chú: MĐGTHN: Mức độ gia tăng hàng năm. Với số liệu thống kê trên có thể tính tốc độ gia tăng trung bình hàng năm về số vụ và số bị cáo như sau: Tốc độ gia tăng trung bình hàng năm về số vụ phạm tội Vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng 4 53,38x121,05x105,26x132,33 = 97,40% Tốc độ gia tăng trung bình hàng năm về số bị cáo phạm tội Vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng 4 53,57x132,85x114,28x144,28 = 104,07% Từ bảng 2.4 chúng ta có đồ thị thể hiện diễn biến tình hình tội phạm vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng (theo số vụ và số bị cáo trong năm năm từ năm 2005 đến năm 2009) như sau: Đồ thị 2.1. Diễn biến tình hình tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng trong 5 năm, từ năm 2005 đến năm 2009 0 50 100 150 200 250 300 350 400 2005 2006 2007 2008 2009 Số bị cáo Số vụ Nguồn: Toà án nhân dân tối cao [32] 2.1.3. Tính chất của tình hình tội phạm * Về hành vi vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng: Tỷ lệ số vụ án khai thác rừng trái phép cao hơn nhiều so với tỷ lệ số vụ án vận chuyển, buôn bán gỗ trái phép. * Về thủ đoạn của người phạm tội: Dùng tiền hoặc những lợi ích vật chất khác hối lộ cho các cán bộ kiểm lâm thoái hóa, biến chất để tiếp tay, tổ chức cho bọn lâm tặc khai thác rừng trái phép; lợi dụng việc được phép khai thác, tận thu, tận dụng gỗ bọn tội phạm đã tổ chức khai thác trái phép ngoài khu vực tận thu, tận dụng gỗ; lợi dụng việc ký kết hợp đồng mua bán gỗ giữa cơ quan Nhà nước với các công ty là hợp pháp để bán vượt khối lượng gỗ cho phép. * Về địa điểm thực hiện tội phạm: Qua báo cáo của ngành kiểm lâm cho thấy hoạt động khai thác, vận chuyển và buôn bán gỗ trái phép vẫn diễn ra nhiều ở các tỉnh miền trung,các tỉnh Tây Nguyên; duyên hải miền trung và các tỉnh miền núi phía bắc. * Về thời gian thực hiện tội phạm: Tội phạm thường được thực hiện vào ban ngày và vào mùa khô. * Về công cụ thực hiện tội phạm: thường là cưa, búa, dao, tời máy, các loại dây cáp hỗ trợ cho việc chặt hạ cây rừng. Về công cụ, phương tiện vận chuyển thường là các loại xe đạp thồ, xe trâu bò, công nông, ô tô, máy kéo, thuyền bè..v..v * Nhân thân người phạm tội: Theo số liệu thống kê của Tòa án nhân dân tối cao, các bị cáo phạm tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng từ năm 2005 đến năm 2009 có đặc điểm nhân thân như sau: Bảng 2.5. Đặc điểm nhân thân của bị cáo đã xét xử sơ thẩm trong năm năm, từ năm 2005 đến năm 2009 Năm Đặc điểm nhân thân của bị cáo Tổng số bị cáo Nghề nghiệp Dân tộc Độ tuổi Làm ruộng và nghề tự do Không nghề nghiệp Cán bộ, công chức Kinh Thiểu số Chưa thành niên Từ 18 đến 50 Trên 50 2005 118 15 7 52 88 2 135 3 140 2006 61 9 5 29 46 2 71 2 75 2007 159 18 9 70 116 4 176 6 186 2008 136 14 10 58 102 3 150 7 160 2009 170 19 13 81 121 6 186 10 202 Tổng 644 75 44 290 473 17 718 28 763 Nguồn: Toà án nhân dân tối cao [32] Qua nghiên cứu 100 bản án ngẫu nhiên tác giả có các số liệu thống kê dưới đây về một số đặc điểm nhân thân khác của bị cáo: Bảng 2.6. Đặc điểm nhân thân của 115 bị cáo thuộc 100 vụ án vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng Làm ruộng và nghề tự do Không nghề nghiệp Khôn g biết chữ Văn hoá cấp 1 Văn hoá cấp 2 Văn hoá cấp 3 Nam Nữ DT kinh DT thiểu số Cán bộ, công chức 95= 82,6% 11= 9,5% 23= 20% 45= 39,1 % 36= 31,3 % 11= 9,56 % 112= 97,3 % 3= 2,6% 35= 30,4 % 80= 69,5% 9= 7,8% Nguồn: Từ 100 bản án được tác giả sưu tầm từ các Toà án địa phương Đồ thị số 2.2. Diễn biến tình hình số bị cáo là cán bộ, công chức phạm tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng trong năm năm, từ năm 2005 đến năm 2009 0 2 4 6 8 10 12 14 2005 2006 2007 2008 2009 Nguồn: Toà án nhân dân tối cao [32] 2.2. Phòng chống tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng ở Việt Nam và một số nƣớc trên thế giới 2.2.1. Phòng chống tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng ở Việt Nam Một trong những công cụ để phòng, chống tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng có hiệu quả nhất ở Việt Nam hiện nay chính là BLHS năm 1999 Luật bảo vệ và phát triển rừng ngày 03/12/2004; Nghị định số 23/2006/NĐ- CP ngày 03/3/2006 của Chính phủ về thi hành Luật bảo vệ và phát triển rừng; Nghị định số 159/ 2007/ NĐ- CP ngày 30/10/2007 của Chính phủ về xử phạt hành chính trong lĩnh vực quản lý rừng, bảo vệ rừng và quản lý lâm sản. Thông tư liên tịch số 19/2007/TTLT/ BNN&PTNT- BTP- BCA- VKSNDTC- TANDTC; Luật bảo vệ môi trường năm 2005 Những văn bản pháp luật trên đây thực sự là cơ sở pháp lý quan trọng trong đấu tranh phòng chống tội phạm về khai thác và bảo vệ rừng. Chúng ta đã tham gia một số điều ước quốc tế liên quan đến phòng chống tội phạm về khai thác và bảo vệ rừng như Công ước Palecmo về phòng chống tội phạm xuyên quốc gia, Công ước quốc tế về chống tài trợ cho khủng bố năm 1999, Công ước khung về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc năm 1992. 2.2.2. Phòng chống tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng ở một số nước trên thế giới Trung Quốc là một trong những quốc gia rất coi trọng đến công tác bảo vệ và phát triển rừng, coi bảo vệ và phát triển rừng là một nhiệm vụ chiến lược trong chính sách phát triển kinh tế, xã hội của đất nước mình. Nhằm thực hiện nhiệm vụ chiến lược là khai thác rừng một cách bền vững, khai thác đi đôi với phát triển và bảo vệ rừng, chính phủ Trung Quốc đã tiến hành nhiều biện pháp kiểm soát và bảo vệ thiết thực, trong đó có các biện pháp pháp lý như quy định và thi hành các chế tài dân sự, hành chính và đặc biệt là tăng cường áp dụng các biện pháp hình sự đối với các hành vi vi phạm pháp luật về khai thác và bảo vệ rừng. BLHS Liên bang Nga cũng dành hẳn một chương riêng quy định các tội phạm về môi trường, trong đó có tội liên quan đến khai thác và bảo vệ rừng. Chương 26 BLHS Liên bang Nga quy định "các tội phạm về sinh thái" gồm 17 điều luật. Trong đó Điều 260 "tội chặt trái phép cây gỗ và cây bụi", Điều 261 "tội hủy hoại hay làm hư hỏng rừng". Lào cũng là một trong những quốc gia rất quan tâm, chú trọng đến công tác bảo vệ và phát triển rừng. Điều 128 BLHS Lào quy định: Người nào chặt cây, khai thác rừng không đúng với quy định của Luật lâm nghiệp như đốt rừng, phá rừng hoặc bằng các hành vi khác thì bị phạt tù từ ba tháng đến một năm hoặc bồi thường theo quy định của Luật lâm nghiệp. Inđônêxia cũng là một quốc gia trong khu vực Đông Nam Á rất quan tâm đến công tác bảo vệ và phát triển rừng cũng như khai thác rừng một cách bền vững. Bằng việc hình sự hóa những hành vi khai thác rừng bất hợp pháp, hệ thống pháp luật (đặc biệt là luật hình sự) của quốc gia này đã góp phần tích cực và có hiệu quả trong công tác đấu tranh phòng chống loại tội phạm về khai thác và bảo vệ rừng. Chƣơng 3 PHƢƠNG HƢỚNG HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VỀ TỘI VI PHẠM CÁC QUY ĐỊNH VỀ KHAI THÁC VÀ BẢO VỆ RỪNG 3.1. Sự cần thiết phải hoàn thiện pháp luật hình sự về tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng Tội phạm vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng luôn có chiều hướng gia tăng cả về số lượng và mức độ vi phạm. Công tác quản lý kinh tế còn bộc lộ nhiều thiếu sót, đặc biệt là quản lý kinh tế lâm nghiệp, quản lý rừng. Cách thức tổ chức và biện pháp quản lý còn nhiều sơ hở, từ đó tạo điều kiện cho bọn lâm tặc tồn tại, hoạt động. Hệ thống pháp luật trong lĩnh vực quản lý và bảo vệ rừng còn chưa đầy đủ và hoàn thiện, do vậy tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng có khả năng bị bỏ lọt cao. Điều 175 BLHS năm 1999 còn có những điểm chưa được hiểu thống nhất, trong cấu thành cơ bản của tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng còn có những tình tiết định lượng, định tính chưa được cụ thể hoá. Đã có văn bản hướng dẫn áp dụng Điều 175 của các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền nhưng việc áp dụng Điều 175 BLHS trên thực tế vẫn còn nhiều khó khăn, vướng mắc. Trước yêu cầu đó, việc hoàn thiện pháp luật hình sự về tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng và việc đảm bảo tổ chức thực hiện các quy định này trên thực tế được đặt ra khá cấp thiết. 3.2. Hoàn thiện pháp luật hình sự về tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng 3.2.1. Các yếu tố cấu thành tội phạm * Về mặt chủ quan của tội phạm: Nghiên cứu Điều 175 BLHS năm 1999 chúng ta thấy các hành vi khách quan được mô tả trong tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng có thể xảy ra hai hình thức lỗi là lỗi cố ý và lỗi vô ý. Người phạm tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng dù là có lỗi cố ý hay vô ý thì đều bị xử lý như nhau về cùng điều luật, khung hình phạt và chế tài áp dụng. Điều này thể hiện sự thiếu công bằng và bất hợp lý trong việc xác định trách nhiệm hình sự của người phạm tội. Để giải quyết tình trạng bất cập trên đây, có quan điểm cho rằng cấu thành tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng cần được sửa đổi theo hướng tách những hành vi cố ý ra khỏi những hành vi vô ý và quy định trong các tội phạm độc lập: tội cố ý và tội vô ý, đồng thời có đường lối xử lý khác nhau phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của từng hành vi phạm tội. Chúng tôi đồng tình với quan điểm này. * Về một số tình tiết là yếu tố định tội hoặc định khung hình phạt Đối với tình tiết "đã bị xử phạt hành chính về hành vi này mà còn vi phạm" và tình tiết "đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm" để công tác đấu tranh phòng chống tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng đạt hiệu quả cao, đồng thời góp phần tích cực ngăn chặn nạn phá rừng bừa bãi trong tình hình hiện nay, khoản 1 Điều 175 BLHS nên sửa đổi lại theo hướng: 1. Người nào có một trong các hành vi sau đây gây hậu quả nghiêm trọng hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành vi quy định tại điều này hoặc tại Điều 189 của Bộ luật này hoặc đã bị kết án về một trong các tội này chưa được xóa án tích mà còn vi phạm. Một thực tế hiện nay là tất nhiều hành vi vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng đã có đầy đủ căn cứ để xử phạt hành chính nhưng các cơ quan chức năng vì nhiều lý do khác nhau nên đã không phát hiện ra hành vi vi phạm, do vậy không thể tiến hành xử phạt vi phạm hành chính được. Mà Điều 175 BLHS năm 1999 lại quy định dấu hiệu “đã bị xử phạt hành chính” là dấu hiệu định tội, nếu việc xử phạt vi phạm hành chính đối với những hành vi vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng không được thực hiện triệt để, kịp thời và chính xác thì sẽ dẫn đến khả năng bỏ lọt tội phạm cao. Mặt khác, theo quy định của pháp luật hiện hành thì cơ quan có thẩm quyền ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực khai thác và bảo vệ rừng rất đa dạng, một người có thể bị xử phạt vi phạm hành chính nhiều lần bởi các cơ quan có thẩm quyền khác nhau, ở nhiều đơn vị hành chính khác nhau nhưng vẫn trong cùng một khoảng thời gian nhất định. Nếu không có thông tin đầy đủ, công khai, kịp thời về những đối tượng và hành vi vi phạm giữa các cơ quan có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực này thì dễ dẫn đến tình trạng một người bị xử phạt vi phạm hành chính nhiều lần bởi nhiều cơ quan có thẩm quyền khác nhau nhưng cơ quan nào cũng cho rằng đó là vi phạm hành chính lần đầu và do vậy, vụ vi phạm đó không bị coi là có dấu hiệu tội phạm để truy cứu trách nhiệm hình sự. Để giảm thiểu đến mức tối đa tình trạng bỏ lọt tội phạm nên chăng chúng ta cần xây dựng hệ thống thông tin điện tử trong phạm vi toàn quốc để cập nhật hàng ngày, hàng giờ các quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực khai thác và bảo vệ rừng của các cơ quan có thẩm quyền khác nhau, từ đó làm cơ sở cho việc xem xét, xử lý các vụ vi phạm pháp luật về khai thác và bảo vệ rừng có dấu hiệu tội phạm. Đối với tình tiết định khung hình phạt Theo khoản 2 Điề